DEVLET
PLANLAMA TEŞKİLATI
Normal olarak piyasa ekonomisi sisteminin
uygulandığı ülkelerde planlama örgütü diye bir
örgüt yoktur. Planlama örgütü, kumanda ekonomisinin
bir uzantısıdır. Ekonomi bilimi neyin nasıl ve ne
kadar üretileceğinin yanıtını arar. Bu sorunun
yanıtını piyasa ekonomisinde basit olarak "piyasa"
verir. Kumanda ekonomisinde ise piyasa gelişmediği
için sorunun yanıtını "kamu kesiminin karar alma
mercileri" verir. Genellikle bu merci planlama
örgütüdür.
Sovyetler Birliği'nin kurulmasıyla birlikte planlama
önem kazanmıştır. Piyasa ekonomisinin yerini kamu
ekonomisinin alması, yada bir başka deyişle üretim
araçlarının özel mülkiyetten çıkarılıp kamu
mülkiyetine devredilmesiyle birlikte piyasa
ekonomisinin yerine ikame edilecek bir mekanizmanın
yaratılması gerekmiştir. Bu mekanizma planlama
mekanizması olmuştur. Planlamanın en uç
uygulamasında fiyatların, faizlerin, döviz
kurlarının, daha genel bir ifadeyle piyasanın
oluşturacağı bütün değişkenlerin merkezi bir otorite
tarafından belirlenmesi asıldır.
•1929 dünya ekonomik bunalımından sonra kamu
mülkiyetinin yaygınlaşmaya başlaması planlama
kavramını ön plana çıkarmış, kapitalist sisteme
dayalı ülkelerde bile bir dereceye kadar planlama
önem kazanmıştır. Türkiye 1935'ten başlayarak iki
kez beşer yıllık sanayileşme planı uygulamıştır. Bu
gelişmeler "karma ekonomik sistem" adı verilen bir
ekonomik yaklaşımı doğurmuş, Keynesyen ekonominin de
katkısıyla bu uygulama yaygınlaşmıştır. Türkiye'de
1960 yılından sonra anayasal bir kurum olarak Devlet
Planlama Teşkilatı (DPT) kurulmuştur.
1970 ve özellikle 80'lerden sonra piyasa
ekonomisinin yeniden önem kazanmasıyla birlikte
planlama kavramı da Önemini kaybetmeye başlamıştır.
1980'lerdeki özelleştirmeler, kamu kesiminin
üretimden çıkmasına önderlik etmiştir. 1990'larda
Sovyetler Birliği'nin dağılması bu süreci iyice
hızlandırmıştır.
Türkiye de yeni akıma uyum göstererek piyasa
ekonomisine dönüş sürecini hızlandırmıştır. Bu
gelişmeler sonucunda Devlet Planlama Teşkilatı ve
dolayısıyla plânlama yaklaşımı giderek önemini
kaybetmeye yönelmiştir.
Devlet Planlama Teşkilatı,
Anayasa ve yasalar gereği 5 yıllık kalkınma
planlarını hazırlamaya devam etmekle birlikte
uygulamada daha çok bir danışman kurum olarak
çalışmaktadır.
|