MERCOSUR (ORTA VE GÜNEY AMERİKA ORTAK PAZARI)

a. Kuruluşu 

MERCOSUR'un İspanyolca açılımı, "Mercado Comun del Cono Sur" veya İngilizcesi, "Southern Common Markef'dir. Daimi Sekreteryası Montevideo/Uruguay'dadır. 26 Mart 1991 tarihinde imza­lanan "Asuncion Anlaşması"yla Brezilya, Arjantin, Uruguay ve Paragu­ay, Güney Ortak Pazarı adını verdikleri MERCOSUR'u kurmuşlar; yak­laşık 190 milyon nüfusa ve 415 milyar dolarlık GSMH'ya ulaşan, AB ve NAFTA'dan sonra dünyanın üçüncü büyük ekonomik entegrasyonunu gerçekleştirmişlerdir. 

Latin Amerika ülkeleri arasında bölgesel ekonomik entegrasyon kurulmasına yönelik girişimler 1950'li yıllara dek uzanmaktadır. Bu amaçla 1957 yılında Amerikan Devletleri Ekonomik Konferansı düzen­lenmiş ve bu konferans sonucunda Montevideo Anlaşması imzalana­rak Arjantin, Brezilya, Şili, Uruguay, Meksika, Paraguay ve Peru arasında serbest ticaret bölgesi (LAFTA) kurulmuştur. Ancak, LAFTA, başarıya ulaşamamış ve iç ticarette tam bir serbestleşme sağlanama­mıştır. 1980 yılında çok daha esnek bir sistem olan LAIA (veya ALADI), LAFTA'nın yerini almıştır. Üyelerine karşılıklı ticaret, tarife ve teknolojik anlaşma yapabilmeleri konusunda hareket serbestisi tanı­yan yeni örgüt, amacının üye ülkeler arasında tercihli bir ekonomik bölge yaratmak olduğunu açıklamıştır. LAIA sistemi altında öncelikle Brezilya ve Arjantin 1986 yılında ticari yakınlaşma sağlamaya yönelik bir protokol imzalamışlardır. 26 Mart 1991 yılında Paraguay ve Urugu­ay'ın da katılımıyla bu dört devlet arasında Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR) örgütü kurulmuştur. 

b.  Amaçları 

•    Üyeler arası ekonomik kalkınmayı hızlandırmayı sağlamak,
•    Üyeler arası bölge içi tarifelerin kaldırılmasını sağlamak,
•    Üye ülkeler arasındaki ticaretin serbestleşmesi ile diğer politi-kalann uyumlaştırılmasını sağlamak. 

c.  Üyeler

Arjantin, Brezilya, Paraguay, Uruguay, Venezüella (2006 sonunda) Ortak Üyeler: Şili, Bolivya, Peru, Kolombiya, Ekvator, Meksika 

ç. Organları 

Sektörel Komite, Müdür'ün başkanlığında, haftada bir kez topla­nan en üst organı olup; (i) Ticaret; (ii) Sanayi; (iii) İşçi İlişkileri (iv) Teknoloji ve Bilim (v) Tarım ve Sığır, alt komitelerini içermektedir.

Ayrıca, Sektörel Komite'nin diğer çalışma birimleri; Doküman­tasyon ve Bilgi Merkezi (CDD); MERCOSUR Bilgi Merkezi (CİM); MERCOSUR Bilgi Sistemi (SİM). Sonuncusu, ülkedeki 21 Bilgi Merkezi­ni birbirine bağlayan bir bilgisayar ağıdır. 

d.  Faaliyetleri 

MERCOSUR örgütü ile 1996 yılında Şili, 1997 yılında Bolivya, 2003 yılında Peru, 2004 yılında Kolombiya, Ekvator ve Meksika'da serbest ticaret anlaşması imzalamış ve ortak üye statüsüne girmişler­dir. 9 Aralık 2005 tarihinde Venezüella da tam üyeliğe kabul edilmiştir. 

Ancak üyeliği 2006 yılı sonunda resmiyet kazanacaktır., Böylece örgüt tüm Güney Amerika kıtasında ortak bir pazar yaratma hedefi doğrul­tusunda önemli bir adım atmıştır. Gümrük tarifelerinin sıfırlanmasını ve üyeler arasında mal, hizmet ve sermayenin serbest dolaşımını amaçlayan MERCOSUR, Latin Amerika kıtasının yüzölçümünün % 59'unu, nüfusunun % 44'ünü, GSMH'sının % 51'inî kapsayan önemli bir entegrasyon hareketidir. Ocak 1995 itibariyle Gümrük Birliğini de gerçekleştiren MERCOSUR, AB örneğini izleyerek, her alanda enteg­rasyona doğru ilerlemektedir. AB benzeri, rekabet politikalarının uyumlaştırılması, parasal entegrasyon ve ortak ekonomik kurumlar gibi konular MERCOSUR'un da gündemindedir. 2005 yılında üye ülkeler arasındaki ticaretin tam olarak serbestleştirilmesi öngörülmektedir. 

e. Gelişmeler 

1980'li yıllarda 8 milyar dolar civarında olan Arjantin'in ihracatı MERCOSUR'un kurulması ile birlikte önemli bir yükselme eğilimine girmiş, 1996 yılında 21 milyar dolara, 2000 yılında ise, 26 milyar dolara ulaşmıştır. 2001 yılında kayda değer bir artış olmaması kuşkusuz bu ülkenin içine düştüğü finansal krizin bir sonucu olmuştur 

Brezilya da, MERCOSUR şemsiyesi altında ihracatını 1990-2000 döneminde ikiye katlamıştır. Paraguay ve Uruguay'ın Mercosur bünye­si altında önemli bir ihracat artışı sağlayamadıkları görülürken; MERCOSUR ile serbest ticaret anlaşması imzaladığı 1996 yılıyla birlikte Şili'nin ihracatında önemli artışlar meydana geldiği görülmektedir. MERCOSUR üyelerinin birbirlerine yaptıkları ihracatın toplamı (blok-içi İhracat) 1999 yılı itibarıyla 21 milyar $ civarındadır. Görüldüğü gibi, yaklaşık 100 milyar dolarlık bir ihracat toplamına sahip olan bu ülke­ler, ihracatlarının ancak beşte birlik kısmını birbirlerine yapmaktadır­lar. Dolayısıyla MERCOSUR'un bu anlamda önemli bir ticaret saptırıcı etkisinin bulunmadığı söylenebilir.

MERCOSUR'un kurulmasıyla beraber özellikle Brezilya ve Arjan­tin'in ithalat rakamlarının artma eğilimine girdiği görülmektedir. Ancak bu ülkeler benzer malları ve genellikle de sanayileri için gerekli ara malları ithal ettikleri için, ithalattaki artış, blok-içinden ziyade blok-dışından ve özellikle de Avrupa Birliği ülkelerinden ve ABD'den yapılan ithalatta karşılanmıştır. Dolayısıyla MERCOSUR'un bu açıdan da önemli bir ticareti saptırıcı etkisi ortaya çıkmamıştır.

Arjantin ve Brezilya, doğrudan yabancı yatırımlardan pay almakta, gelişmekte olan ülkeler arasında önde gelen ülkelerdir. MERCOSUR'un kurulması bu açıdan da olumlu olmuş ve söz konusu ülkelere yönelen doğrudan yabancı yatırım akımlarında önemli artışlar meydana gelmiştir. MERCOSUR kurulmadan önce 1,8 milyar dolar düzeyinde olan Arjantin'e yönelik yıllık doğrudan yabancı yatırım akı­mı, bugün 20 milyar doların üzerine çıkmıştır. Brezilya, MERCOSUR sürecinin bu yönünden Arjantin'e kıyasla daha fazla yararlanmış, baş­langıçta bu ülke daha az yabancı yatırım çekerken, bugün Brezilya'ya yıllık 30 milyar doların üstünde doğrudan yabancı yatırım yapılmakta­dır. MERCOSUR'un nimetlerinden daha çok bu entegrasyonun büyük ekonomileri olan Arjantin ve Brezilya yararlanmıştır. Gerek ihracat artışı gerekse doğrudan yabancı yatırım çekmekte diğer üyelere oran­la bu ülkeler çok daha avantajlı bir konumda olmuşlardır. Dolayısıyla, MERCOSUR içinde önemli bir yığılma etkisinin ortaya çıktığını söyle­mek mümkündür.

MERCOSUR'un uzun vadedeki hedefi, 2005 yılında Amerika Kıtası Serbest Ticaret Bölgesi ve AB ile iki ayrı serbest ticaret bölgesi oluş­turmaktır. MERCOSUR çerçevesinde bu hedefe yönelik önemli adımlar atılmıştır. Aralık 1994'de yapılan Amerikalar Zirvesi'nde 2005 yılında Amerikalar Serbest Ticaret Alanının kurulması kararlaştırılmıştır.