İŞLETMELERİN KURULUŞ AMAÇLARI

İşletmenin kuruluş amaçlarını genel amaçlar ve özel amaçlar diye ikiye ayırmak olanaklıdır.

Bir işletme kurmada güdülen başlıca genel amaçlar şunlardır:

Kar elde etmek: Kamu işletmeleri dışında özel işletmelerin kurulmasında güdülen en önemli veya birinci! amaç, kurucularına kar sağlamaktır. Kar, genellikle bir işletmenin belirli bir süredeki gelirinin aynı süredeki toplam giderlerinden fazla olan bölümüdür. Aşağıda değinileceği gibi, işletmenin kuruluşunda kar sağlamak dışında işletmenin yaşamını sürdürmek ve topluma hizmet etmek gibi diğer amaçları da olabilir. Fakat büyük çapta diğer amaçların gerçekleştirilmesi de ,işletmenin karlılığına bağlıdır.

Genellikle kar, işletme faaliyetlerinin başarılı yürütülüp yürütülmediğini gösteren en pratik bir ölçüttür. Hatta bu konuda bazıları daha da öteye giderek, karın işletmenin verimliliğinin ölçütü olduğunu iddia ederler. Fakat bunun böyle olduğunu düşürmek zordur. 

Zira verimsiz çalışan bir işletmenin, talebin yüksek olduğu ve üretim faktörlerinin ucuz temin. edildiği durumlarda da karlı çalıştığı görülebilir. İşletmenin faaliyetlerinin değerlendirilmesi dışında, kar aynı zamanda bir denetim aleti, işletmenin varlığını sürdürmesi ve geliştirilmesi için bir araçtır.

Okullar, hastaneler ve hayır kurumları gibi kar amacı gütmeyen işletmelerin de varlığı söz konusudur. Hizmet amacı güden bu tür işletmeler bu kitabın konusunu oluşturacak endüstriyel işletmeler dışında tutulmuştur.

Ülkemizde faaliyetlerini sürdüren kamu işletmelerinin (KİT), kar amacı gütmeyen işletmeler grubundan sayılması doğru değildir. Şu var ki, özel işletmeciliğin temel ilkeleri bu işletmeler içinde geçerli ol­masına karşın kamu işletmelerinde topluma hizmet amacı karlılık amacından önce gelir. 

Topluma Hizmet: Işletmelerin kuruluş amaçlarından diğer bir tanesi de, üretimini yaptıkları. ürünler ve hizmetlerle toplumu oluşturan bireylerin gereksinimlerini karşılamaktır. işletmelerin, top­luma hizmet sağlamaksızın kar sağlamaları ve özellikle uzun süre varlıklarını sürdürmeleri beklenemez. 

İşletmelerin varlıklarını korumaları veya sürdürmeleri: Karlı olarak çalışan kurulu bir işletmenin karlılığını sürdürmesi herşeyden önce işletmenin yaşamasına bağlıdır. Yoksa mutlak varlığını korumak amacıyla bir işletmenin kurulması düşünülemez. 

İşletmelerin özel amaçları arasında şunları sayabiliriz: 

1. Bağımsız çalışma arzusu: Birçok kimse başkalarına bağımlı olarak çalışmak istemez. Çalışma koşulları ağır ve az karlı olsa bile, kendi kendinin buyruğu olma arzusu birçok kimseye olanakları oranında bağımsız çalışmak isteği aşılar.

2. Sosyal prestij: Bağımsız çalışmak, hiç kimseye bağlı olma­dan bir işletme sahibi olmak bazıları için sosyal saygınlık ve prestij unsuru olabilir. 

3. işletmede çalışanlara iyi ücret ödemek, işletmede istihdam sürekli kılmak, topluma veya devlete hiz­met etmek, istekleri de işletmenin diğer özel amaçları arasında sayılabilir