Bütçe Finansmanı Dışında İhraç Edilen Özel Tertip Tahviller

Nakit dışı iç borçlanmada yasal dayanaklar, tahkim kanunları, TC. Merkez Bankası Kanunu ve her yıl için çıkarılan bütçe kanunlarıdır (DPT, 2001, s.101-105).

Bütçenin finansmanı dışındaki özel tertip senetler, Hazine'ye herhangi bir nakit girişi olmadan mahsup yoluyla finansman sağlamakta, dolayısıyla kuruluşlar ile Hazine arasında bir borç alacak ilişkisi doğurmaktadırlar. Yani bu senetlerin ihracı iç borç stokunu artırmaktadır.

Söz konusu senetlerin faiz ödemeleri nakit olarak gerçekleştirildiğinde bütçeye gider olarak kaydedilmekte, yerine senet ihraç edildiğinde ise bütçe kanunlarının, Tahkim ve Merkez Bankası Kanunu hükümlerinin uygulaması ile ilgili maddeleri uyarınca bütçeye gider olarak kaydedilmeksizin ödenmekte ve izlenmektedir. 

İkraz Tahvilleri 

1992 ve 1996 yıllan arasında ilgili yıl bütçe kanunları gereğince; KİT’lere, sosyal güvenlik kuruluşlarına ve fon idarelerine ikrazen verilmek ve kanunda belirlenen tutarı aşmamak koşuluyla özel tertip devlet tahvilleri ihraç edilmiştir

Hazine söz konusu kuruluşlar ile İkraz anlaşması düzenleyerek borcu devralmakta ve karşılığında özel tertip devlet tahvilleri ihraç etmektedir. İkraz anlaşması koşulları çerçevesinde kuruluş borcunu Hazine'ye geri ödemekte veya borç kuruluşun ödenmemiş sermayesine mahsup edilmektedir. 

Tahkim Tahvilleri 

Tahkim kanunları hükümlerinin uygulanması sonucu Hazine'ce üstlenilerek tahkim olunan borçlar için yapılacak anapara-faiz ödemelerinin gerektirdiği tutarda alacaklı kuruluşlara özel tertip devlet iç borçlanma senedi ihraç edilebilmektedir.

Hazine, 1984 yılında çıkarılan 2974 Sayılı ve 1992 yılında çıkarılan 3836 Sayılı tahkim kanunları uyarınca, belediye ve KİT'lerin SSK'ya, Ziraat Bankası'na, Merkez Bankası'na, diğer bankalara ve birbirlerine olan borçları ve alacaklarının netleştirilmesi sonucunda oluşan borçları üstlenerek, karşılığında alacaklı kuruluşlara devlet iç borçlanma senetleri ihraç etmiştir.

İhraç edilen tahkim tahvillerinin faizleri genellikle piyasa koşullarından düşük olmaktadır. Ancak alacaklı kuruluşun talebi doğrultusunda söz konusu tahvilleri faiz oranları değiştirilebilmekte ve ilgili yıl bütçe kanunları gereğince anapara tutarları erken itfaya tabi tutularak anapara ve işlemiş faizleri karşılığında yeni tahvil ihraç edilebilmektedir. Yine ilgili yıl bütçe kanunları gereğince söz konusu tahvillerin faiz tutarları yerine ayrıca özel tertip devlet tahvilleri ihraç edilmektedir. 

Kur Farkları Karşılığı İhraç Edilen Tahviller

1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu'nun 61. Maddesi gereğince, Türk parası değerinin değiştirilmesi halinde bankanın aktif ve pasifindeki altın ve dövizlerin yeniden değerlendirilmesi dolayısıyla lehte veya aleyhte doğacak farklar, banka ve Başbakanlık arasında belirlenecek esaslara göre tasfiye edilmektedir. Merkez Bankası, yeniden değerlemeden oluşan zararını Hazine'ye aktarmakta, fakat Hazine karşılığında senet verene kadar konsolide borcun bu kısmı için faiz ödememektedir.

Yeniden değerleme farklarından doğan borçlar karşılığında uzun vadeli özel tertip devlet iç borçlanma senedi ihraç edilmektedir. Bu senetlerin vade, faiz vs. şartlarını belirlemeye Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı olduğu Bakan'ın teklifi ile Başbakanlık makamı yetkili kılınmıştır. Yeniden değerleme farklarından alacak doğması halinde ise alacak tutarı, daha önce bankaya ihraç edilmiş senetlerden mahsup edilmektedir. 

Kısa Vadeli Avans Borcu Karşılığı İhraç Edilen Tahviller

Hazine tarafından. TC. Merkez Bankası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 21.4.1994 Tarihli ve 3985 Sayılı Kanun'un geçici 9. maddesi uyarınca, kısa vadeli avans hesabında biriken tutarların tasfiyesi amacıyla uzun vadeli ve sabit faizli devlet iç borçlanma senedi ihraç edilebilmektedir. 

Görev Zararları Karşılığı İhraç Edilen Tahviller

İlgili yıl bütçe kanunları uyarınca kuruluşların görev zararlarından doğan alacakları karşılığında Hazine'ce özel tertip tahvil ihraç edilmektedir.

Faiz Ödemeleri Karşılığı İhraç Edilen Tahviller

İlgili yıl bütçe kanunları uyarınca daha önceki yıllarda ihraç edilmiş nakit dışı senetlerin faiz ödemeleri yapılmayarak karşılığında 5 yıl vadeli ve TEFE'ye endeksli senetler ihraç edilmektedir. Bu senetlerin tamamı kur farkları, 2974 ve 3836 sayılı tahkim kanunları ve kısa vadeli avans borcu karşılığında TC. Merkez Bankasına ihraç edilmiş olan senetlerin faizlerinden oluşmaktadır.