|
KAMU (Devlet)
BorçlarI
Devlet Borçlarının Çeşitleri
Kaynaklarına Göre Devlet Borçları
İç Borçlar:
İç piyasadan sağlanan borçlardır.
Dış Borçlar: Yabancı piyasalardan sağlanan borçlardır.
Vadelerine Göre Devlet Borçları
Kısa Vadeli Borçlar (Dalgalı Borçlar-Floating Debt):
Genellikle para piyasasından kamu gelir-giderleri
arasındaki dengesizlikleri gidermek için başvurulan
borçlardır.
Ülkemizde başlıca kısa vadeli borçlar:
- Hazine Bonoları (Plasman Bonoları)
- Hazine Kefaletine Haiz Borçlar: Kamu kurumlarının hazinenin
kefaletini alarak borçlandıkları borçlardır.
- Hazine Tahvilleri: Vadeleri
Uzun Vadeli Borçlar (Konsolide Borçlar):
Süresi 5 yıldan fazla olan, genellikle sermaye
piyasasından sağlanan borçlardır.
Zora ve İsteğe Bağlı Borçlar
Zora Dayalı (Cebri) Borçlar:
Devletin zorla ödünç aldığı borçlardır.
Örneğin; ülkemizde 1961 yılında uygulanan tasarruf
bonoları
İsteğe Bağlı (İhtiyari) Borçlar:
Elinde borç verilebilir fonları bulunanların kendi
istek ve arzusuyla devlete borç vermeleridir.
Osmanlı Devleti ve
Türkiye Cumhuriyeti Döneminde İlk Borçlanmalar
Osmanlı Devleti'nde ilk dış borçlanma 1854 Kırım Savaşı borçlanması
ile başlamıştır. 1881'de moratoryum ilan edilip
hazırlanan Muharrem Kararnamesi ile devlet borçları
azaltılıp, borçların karşılığı olarak, 1979'da
Galata Bankerleri'ne olan borca karşılık kurulan
Rüsum-u Sitte (6 vergi: tütün, tuz, damga, alkollü
içkiler, ipek öşrü, su avı resmi) İdaresi yerine
Düyun-u Umumiye (Genel Borçlar) İdaresi kurulmuştur.
Cumhuriyet döneminde ilk dış borçlanma 1927 yılında Anadolu
Demiryolları ve Haydarpaşa Limanı'nın
kamulaştırılmasını sağlamak amacıyla yapılmıştır.
Millileştirme dışında Cumhuriyet döneminin ilk konsolide dış
borçlanması 1930 yılında yapılmıştır. Kibrit Tekeli
25 yıl için kendisine bırakılan bir Amerikan
şirketi, karşılık olarak Türk Hükümeti'ne 10 milyon
Dolar borç vermiştir.
Cumhuriyet döneminde ilk olarak iç borca 1933 yılında
başvurulmuştur. İlk iç borç, 1933 yılında ülke
ekonomisinde önemli rolü olan ve kalkınmanın ilk
aşamasında ön planda yer alan demiryolu inşaasında
kullanılmak amacıyla yapılmıştır. Cumhuriyet
döneminin ilk iç borcu olan 1933 Ergani İstikrazı,
Fevzipaşa - Diyarbakır Demiryolu Hattı'nın inşaası
için yapılmıştır.
Türkiye'de iç borçlanma ile ilgili temel karar 1985
yılından başlayarak bütçeye gelir ve gider yazılan
borçlanma anapara giriş ve ödemelerinin bütçe
dışında ayrı bir borç yönetimi hesabı içinde
izlenmeye başlanmasıdır. Yapılan değişiklikle,
borçlanma anapara giriş ve ödemeleri bütçe dışına
çıkarılmış ve yalnızca faiz ödemeleri bütçe içinde
gösterilmeye başlanmıştır (Eğilmez. 1997;
s.92). 1986 yılından itibaren borçların anapara
ödemeleri bütçe dışına çıkartılarak, tamamen Hazine
Müsteşarlığımın yetkisine verilmiştir (Eker-Meriç,
2000.S.166).
|
