Verginin Oranı ve Tarifesi
Verginin oranı, matrah üzerine tatbik edilecek bir yüzde nispettir.
Vergi tarifesi ise, vergi tutarının hesaplanabilmesi
için matraha uygulanması gereken ölçü veya ölçüler
bütünüdür. Vergi tarifesinin en önemli unsuru da
yine oran veya oranlar olmaktadır. Çeşitli vergi
tarifesi şekilleri vardır.
Vergi tutarını hesaplayabilmek için matraha uygulanması gereken
ölçülere vergi tarifesi (the tariff) adı verilir.
Her vergi tarifesinin en önemli öğesi vergi
oranlarıdır. Vergi tarifesi, vergi oranları ve vergi
miktarının yer aldığı bir çizelge niteliğindedir
Vergi tarifeleri ortalama vergi oranına bağlı olarak tek (düz,
müterakki), tersine artan oranlı (ric'i gerileyici)
olarak sınıflandırılabilir.
Vergi tarifesinde "ortalama vergi oranı" ile "marjinal vergi
oranı" arasındaki ayırım önemlidir. Vergi
miktarının (T), matraha (X) oranı, ortalama
vergi oranını vermektedir.
(T/X).
Buna karşılık vergi miktarındaki değişmenin (AT),
matrahtaki değişmeye (AX) oranı ise, marjinal
vergi oranını göstermektedir
(AT/AX).
Tek Oranlı Vergi Tarifesi
Tek oranlı vergilerde (fixed flat
rate tax, proportional), vergi oranı matrahın
artması durumunda bile değişmemekte, her düzeydeki
gelir için gelirin belli bir yüzdesi vergi olarak
alınmaktadır. Başka bir ifade ile matrahın her
düzeyde vergi oranı aynı kalmaktadır.
Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi, gelir ne olursa olsun, verginin
oranı aynı kalmaktadır.
Gelir (TL) |
Vergi Oranı (%) |
Vergi Miktarı |
10.000 |
%1 |
100 |
100.000 |
%1 |
1.000 |
1.000.000 |
%1 |
10.000 |
Vergiyi Doğuran Olay
Vergileme olayında "vergiyi doğuran olay" son derece önemlidir.
Zira vergi mükellefi ile vergi idaresi arasında bir
ilişki kurulabilmesi, ancak vergiyi doğuran olayın
meydana gelmesi ve bu olayı yaşayan bir kişinin
bulunması ile mümkündür. Vergiyi doğuran olay, vergi
mükellefini belli ettiği gibi; mükellef açısından
vergi borcunun vergi idaresi açısından da vergi
alacağının kaba şekliyle doğmasını da sağlamaktadır.
Yani, hukuki niteliği ile, vergi mükellefi açısından
vergi borcunun, vergi dairesi açısından da vergi
alacağının doğabilmesi için, vergi konusu ile
mükellefi arasında kanunun öngördüğü bazı şartların
gerçekleşmesi haline "vergiyi doğuran olay" denir.
Her bir vergi için vergi yasalarında vergiyi doğuran
olayın mahiyeti belli edilmektedir. Örneğin, gelir
vergisinde vergiyi doğuran olay "gelirin elde
edilmesidir Katma değer vergisinde vergiyi doğuran
olay ise, "malın teslimi ve hizmetin ifası'dır. Aynı
şekilde, veraset ve intikal vergisinde vergiyi
doğuran olay, "bir mirasın kalması veya bir ivazsız
intikalin gerçekleşmesidir.
|