KAMU HARCAMALARINA İLİŞKİN REFORM İLKELERİ

1. Türkiye'nin ciddi sosyo ekonomik sorunlarına yapısal bir çözüm getirilebilmesi amacıyla, konsolide bütçe büyüklüğünün gayri safi milli hasılaya olan %20 1er dolayındaki oranının, gelişmiş ülkelerin eriştikle­ri ve optimal sayılabilen  %50 oranına çıkarılması gerekmektedir. 

2.  Bu hedefe ulaşabilmek için medyanın, politikacıların ve akade­misyenlerin devletin optimal büyüklüğe erişmesine ilişkin büyümesi ol­gusu ile sosyalist düzendeki devletin rolünü aynı tutan değer yargıların­dan uzaklaşmaları gerekmektedir. 

3.  Günümüzde Avrupa Birliği ülkeleri arasında devletin ekonomide­ki payının % 40 dan daha aşağı olduğu ülke yok gibidir. Birliğe katılma­dan önce Türkiye'nin bugünkü durumunda olan Yunanistan, Portekiz ve İspanya'da devletin ekonomideki payı %45'leri geçmiş bulunmaktadır. Bir Avrupa Birliği ülkesi olması gereken ülkemizin de, bu artış trendini şimdiden yakalaması gerekmektedir. 

4. Bilimsel yaklaşımlara göre de, gelir dağılımda adaletin sağlanma­sı ve kaynak ayırımında etkinlik, ancak devletin optimal büyüklüğe ulaşmasıyla gerçekleştirilebilmektedir. Bu iki amaç realize edilmeden enflasyonunun da önlenemeyeceği, geçmiş yıllarda ve günümüzde alı­nan bütün önlemlere karşın Türkiye uygulamaları yönünden kanıtlan­mış bulunmaktadır. 

5.  Türkiye'nin gelişmiş ülkelerdeki kamu sektörünün hızlı büyüme evrelerini (eşiği geçme etkisi, sorumluluk etkisi ve merkezileşme gibi et­kileri) yakalayamamasında, 50 yıldan beri hükümetlerin uyguladıkları destekleme fiyat politikaları, aşırı vergisel teşvikler ve vergi yerine borç­lanmanın yeğlenmesi gibi popülist politikalar önemli rol oynamıştır. Bu nedenle, bu tür politikaların artık uygulanmaması gerekmektedir. 

6.  Kamu kesiminin 1980 li yıllarda önemli oranda küçültülmesinin olumsuz etkileri, günümüze gelir dağılımının daha da bozulması ve enf­lasyonun kontrol altına alınmaması biçimlerinde yansımıştır. Bu olum­suzluklardan kurtulabilmek için prodüküf alt yapı yatırımlarına ve sos­yal hizmetlere daha fazla ödenek ayrılması gerekmektedir. Bilindiği gibi, sosyal hizmetlere ayrılan ödeneklerin toplamı borç servisi için ayrılan ödeneklerin yanında sembolik düzeyde kalmaktadır. Öte yandan, altya­pı yatırımları için bütçeden ayrılan pay ise, 1990 lı yıllarda giderek aza­larak %10 un altına inmiştir.

7.  Bakanlık sayısı gelişmiş ülkeler ortalaması olan 15 e indirilmeli­dir. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, devlet bakanlıkları kaldırılarak baş­bakan yardımcısı ayrıca Dışişleri Bakanlığı gibi başka bir görevi de yürütmelidir. Bilindiği gibi, bakanlık sayısının fazlalığı sadece kamu sektö­rünün hantallaşmasına değil, ayrıca etkin karar almayı da önlemekte­dir. Şöyle ki, özellikle Çiller hükümeti sırasında bakanlar kurulu aylar­ca toplanamamıştır. Öte yandan, bir yöneticinin etkinliği için kontrol çevresinin yaklaşık 13 kişiyi kapsayacak düzeyde olmasına yönelik bi­limsel ilke, kamu sektöründe de geçerli bulunmaktadır. 

8.  Bakanlık sayısının azaltılmasına paralel olarak, ayrıca bağlı ku­ruluşların da sayılarının azaltılması biçimde kamu yönetiminin yeniden yapılandırılmasına gidilmelidir. Böyle bir yapılandırma sırasında, çeşitli yönetimler arasında marjinal transformasyon ilişkileri ve hizmetlerin tekrar edilmemesi ilkelerine uygun olarak bağlı yönetimlerin sayısı azal­tılmalıdır. Öte yandan, ölçek büyüklüğünden yararlanmaya olanak verecek biçimde içsel ve dışsal ekonomilerin önemine göre yönetimlerin bü­yüklüğünün saptanması gerekmektedir. 

9.  Din ve vicdan hürriyetinin korunmasına aykırı olarak devam et­tirilen, din hizmetlerinin genel bütçeden finansmanı biçimindeki uygu­lama sona erdirilmelidir. Din hizmetleri çeşitli mezheplere bağlı kişilerin gönüllü ödemelerine dayanan, bir modele uygun olarak finanse edilme­lidir. Bu amaçla, Federal Almanya'da olduğu gibi devlet kişilerin izin vermeleri koşuluyla, maaş ve ücretlerden cami ve cemevi vergileri adı al­tında topladığı fonları ilgili dinsel vakıflara aktarabilir. Böylece, dinin si­yasal partiler tarafından istismarı ve siyasallaşması önlenirken, ayrıca din ve vicdan hürriyetini koruyacak biçimde devletin tarafsızlığı da sağ­lanmış olur. 

10.  Özelleştirme uygulamalarının kamu varlıklarının yağmalanma­sına yol açmasını önlemek amacıyla, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, ka­mu kuruluşlarının çalışanlarına satılması yoluna gidilmelidir. Böylece, kamu sektöründe verim artışı da sağlanacaktır.

11. Zarar eden özel kuruluşların ve özellikle içleri boşaltılan banka­ların devlet tarafından kurtarılması biçimindeki operasyonlara son veril­melidir. Bu kuruluşlar ve özel firmaların güç duruma düşmeleri duru­munda çalışanlarına satılması ya da ortak edilmeleri sağlanmalıdır. Böy­lece, devletin kıt kaynaklarını daha fazla sosyal faydası olan yatırım alanlarına kanalize etmesi olanağı ortaya çıkacaktır.

12.  Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Tarım Bakanlığına; Karayol­ları Genel Müdürlüğü, Ulaştırma Bakanlığına; Orman Genel Müdürlü­ğü, Orman Bakanlığına; Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, Sanayi Bakanlı­ğına; Vakıflar Genel Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Bakanlığına; Emniyet Genel Müdürlüğü, İç İşleri Bakanlığına bağlanarak, hizmetlerin tekrarı önlenirken, ayrıca kamu hizmetlerinin sunumunda etkinlik sağlanacak­tır. 

13. Adalet ve İç İşleri Bakanlığı birleştirilerek yargı hizmetlerinin su­numunda önemli dışsal ekonomiler sağlanabilir. 

14.  Demiryolu taşımacılığının sosyal ve ekonomik yönden yaratma potansiyelinde olduğu dışsallıkları yaygınlaştırabilmek için, demiryolu ağının Batı ülkeleri düzeyine çıkarılması için en az 5-6 kat arttırılması ve mevcut hatların iyileştirilmesi gerekmektedir. Şehirlerarasında hızlı tren ve büyük kentlerde metro taşımacılığı yaygınlaştırılmalıdır. 

15.  Ekonomiden sorumlu bakan sayısı l'e indirilerek, ekonomik ka­rarların hükümet programı ile uyum içinde olması sağlanmalıdır. 

16.  İlçelerin il yapılması, destekleme fiyatların arttırılması, ya da alt yapısı tamamlanmadan üniversite açılması biçimindeki seçim rüşvetle­rine son verilmelidir. 

17.  Hazine ile Maliye Bakanlığı yeniden birleştirilerek, aşırı savur­ganlıkların önlenmesi gerekmektedir. 

18.  Sıfır marjinal maliyetle üretim olanağı vermesi nedeniyle, sa­vunma hizmetlerinden aşağıdaki biçimlerde yararlanılmalıdır. 

-  Ülkenin ormanlaştırılması,
-  Köy okulları ve yolları yapımı,
- Zorunlu eğitimi tamamlamayanların eğitilmesi 

Bu amaçla askere alınanların durumuna göre askerlik süresi ayarlanmalıdır. 

19.  Özel sektördeki aşırı boyutlara ulaşan sayısız savurganlık bi­çimleri de önlenmelidir. Bu amaçla örneğin, cam ve metalden yapılma tüketim mallarının üretime yeniden dönüştürülmesi "recycling" uygula­ması, depozitolu satış yöntemiyle teşvik edilmelidir. 

20.  Son yıllarda uygulandığı gibi, faiz dışı fazla vermeye çalışarak; ka­mu harcamalarını reel anlatımda azaltmaya yönelik uygulamalardan vazge­çilmelidir. Böyle bir uygulamayla kamu hizmetlerinin serbestleştirilmesi ve ticarileştirilmesi olguları desteklenerek; eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, toplu taşımacılık ve sosyal konut sunumu gibi hizmetlerin yetersiz düzeyde ve ka­litesiz bir biçimde sunumuna yol açılmaktadır. Bu tür uygulamanın ise son­raki kuşakların refah düzeyini olumsuz yönde etkileyeceğini söyleyebiliriz.

21.  Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, üretim ve tüketim kooperatiflerinin teşvik edilmesi gerekmektedir. Özellikle aracıları ortadan kaldıran üreticiden tüketiciye doğrudan mal ve hizmetlerin sunulduğu kooperatif biçimi teşvik edilerek enflasyonu önlemede etkin bir araç olarak kullanılabilir.