KAMUNUN SAVURGANLIĞI

Bilindiği gibi, 1980'li yıllardan başlayarak günümüze kadar devam eden bir uygulamaya göre, bakanlık sayısı aşın bir biçimde artarak, 35-36 ortalamasına erişmiş bulunmaktadır. Bakanlıklar partisine küskün ve ayrılma tehdidinde bulunan milletvekillerini partiye bağlayabilmek, ya da hükümeti kurabilmek amacıyla başka partilerden milletvekili transfer edebilmek için, bir tür siyasal rüşvet aracı olarak kullanılmak­tadır. Ne var ki, bakanlık sayısının bu biçimde artması sonucu, siyasal karar alma mekanizmasında yapay ve geçici istikrar durumu sağlanır­ken, halkın demokrasiye olan güveninin de azalmasına neden olunmak­tadır. Şöyle ki, geçmiş yıllardaki yoğun uygulamalara göre, çok sayıda bilgi birikiminden yoksun milletvekilleri kolayca bakan olabilmektedir. Örneğin, yapılan bir araştırmaya göre Çiller Hükümeti döneminde, ay­rılma tehdidinde bulunarak bakan olan 6 milletvekili ile yine Bakanlar Kurulunda yer alan 8 bakan, ülke sorunlarına ilişkin olarak 4 yıllık sü­rede ne bir görüş bildirmişler ve ne de yorum yapmışlardır 

Bakanlık sayısının artmasına bağlı olarak, genel müdür, bölge mü­dürü, il müdürü, müsteşar ve danışmanlık kadrolarında ve buna bağlı olarak personel sayısında da geometrik diziye uygun bir artış olmakta­dır. Örneğin, 550 milletvekilinin görev yaptığı TBMM nde 5000 den faz­la personel çalışmaktadır. Böylece, kamu sektörü sağlıksız bir biçimde genişleyerek yönetimin hantallaşmasına ve kırtasiyeciliğin artmasına yol açmaktadır. Şöyle ki, aynı hizmetin sunumu sırasında birden çok yöne­tim yetkili olduğundan; yetki karmaşası nedeniyle ya hizmet yeterli dü­zeyde ve kalitede yerine getirilememekte, ya da hiç sunulamamaktadır. Örneğin, ülkemizde trafik hizmetleriyle ilgili olarak İçişleri Bakanlığı, Bayındırlık Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlü­ğü, Valilik, Jandarma, Emniyet Müdürlüğü, sivil toplum örgütleri ve Be­lediye gibi çok sayıda yönetim yetkili bulunmaktadır. Ortaya çıkan yetki karmaşası nedeniyle, trafik kazaları uzun bir süreden beri kontrol altı­na alınamamaktadır. Öte yandan, fonksiyonları birbirine benzeyen çok sayıda yönetimin ortaya çıkması sonucu olarak da, aynı hizmetin birden çok kuruluş tarafından sunulması ya da hizmetlerin tekrarlanması (duplication of services) denilen bir savurganlık durumu da ortaya çık­maktadır (8). Örneğin, Köy Hizmetleri Bakanlığı çok sayıdaki bakanlığın görev alanına giren benzeri işleri yapmaktadır. Yüksek oy getirme potan­siyeli nedeniyle bu bakanlık, koalisyonu oluşturan siyasi partiler arasın­da yoğun pazarlık konusu olmaktadır.

Bakanlık sayısındaki aşırı artış sonucu olarak, kamu yönetiminin alanı da hızla genişleyerek, örneğin konsolide bütçede yer alan yönetim­leri sayısı 1975 deki 56 iken, günümüzde 150 yi geçmiştir  Böylece kamu sektörünün hızlı genişlemesine bağlı olarak, personel sayısı da ar­tarak, hantallık ve kırtasiyecilik de aşırı boyutlara ulaşmış bulunmakta­dır. Ne var ki, kamu sektöründe ortaya çıkan verimsizlik, sadece perso­nel sayısındaki artıştan değil; ayrıca bina, araç, gereç ve taşıt sayısında­ki artıştan da kaynaklanmıştır. 

Gelişmiş ülkelerde ise, bakanlık sayısı genellikle 13-18 arasında de­ğişmektedir. Aşağıdaki tablodan da izlenebileceği gibi, Türkiye'deki ba­kanlık sayısı gelişmiş Avrupa ülkelerinin ortalamasının iki katını geç­mektedir (10). Ancak, 2000 li yıllarda 36'dan 25'e düşürülmüş olup yi­ne de, gelişmiş ülkeler ortalamasının üstündedir.