MALİ SORUMLULUK YASASI

1995 yılına ilişkin Uluslararası Saydamlık Örgütü tarafından dü­zenlenen istatistiklere göre, yeni Zelanda rüşvet sıralaması yönünden en temiz ülke konumuna yükselmiştir. Yeni Zelanda'nın bu başarısında uy­gulamaya koyduğu, Mali Sorumluluk ya da hükümetin topluma bir tür hesap vermesini öngören yasanın önemli rolü olmuştur. Bu yasa ile Ye­ni Zelanda hükümeti ayrıca artan ve sorun haline dönüşen borçlanma politikasına da bir çözüm getirmiştir. Mali Sorumluluk Yasası (Fiscal Responsibility Act) nin temel özelliklerini şöyle özetleyebiliriz: 

Amacı: Mali politikanın sorumlu yönetim tarafından belli ilkelere uygun olarak yürütülmesi ve hazinenin bilgilendirme görevini, etkin bir biçimde yerine getirmesine yönelik bulunmaktadır.

İçeriği: Hükümetin bütçeleme fonksiyonu ile ilgili olarak,

-    Bütçe uygulamasının düzenli bir biçimde ve 3 aylık kesin hesap raporlarıyle açıklanması,

-    Bütçenin uygulanmasıyla ilgili standartların saptanması,

-    Bütçeleme sürecinde saydamlığın sağlanması ve

-    Uzmanlar Kurulu ile Parlamento tarafından mali raporun tartışıl­masına yönelik prosüdürü kapsamaktadır. 

Bütçe tasarısının bu ilkelere uygun olarak yasalaşmasının iki önemli faydası vardır. Bunlardan birincisine göre, saydamlığın artması­na bağlı olarak, hükümetin sorumluluğu da artacaktır. İkinci tür fayda ise, uygulamaya ilişkin konularda daha çok bilgi edinilmesine paralel olarak, alınacak yeni kararlarda tutarlılığın sağlanmasıyla ilgili bulun­maktadır. 

Ilkeleri: Bu yasa kamu finansmanının sağlam kaynaklara dayan­masına yönelik olarak, aşağıdaki ilkeleri temel almaktadır.

-    Toplam devlet borcunun uygun düzeye çekilmesine kadar, yıllık bütçe uygulamalarıyla bütçe fazlası elde etmek,

-    Borç faizi ödemeleri toplamını, borç yönetimi gelirlerini geçmeye­cek biçimde güvenilir bir düzeyde tutmak,

-    Gelecekte ortaya çıkması olası krizlere karşı tampon görevi göre­cek biçimde bir hazine rezervi oluşturmak

-    Gelecek yıllarda uygulanacak olan vergi oranlarının şimdiden saptanmasına olanak verecek bir mali politikanın izlenmesini sağlamak. 

Bütçe Politikası Raporu: Bu rapor aşağıdaki bilgileri içerecek bi­çimde hazırlanır.

-    Hükümetin uzun döneme yönelik mali amaçları,

-    Hazinenin gelir-gider ve denge durumları,

-    Hazinenin gelir ve borçlarının toplam tutarları,

-    Bütçeleme ile ilgili stratejik önceliklerin açıkça belirtilmesi

-    Bütçe yılını izleyen sonraki iki yıl için gelir gider dengesi, borç durumu ve mali amaçlarını gerçekleştirmeye yönelik olarak, hükümetin tutumunun açıkça ortaya konulması. 

Mali Strateji Raporu: Bu rapor bütçenin parlamento tarafından tartışılması sırasında düzenlenir ve aşağıdaki konuları kapsar.

-    Hükümetin amaçları ve niyetleriyle, güncelleştirilmiş mali ve ekonomik raporda öngörülen tahminler karşılaştırılır.

-    Gelecek 10 yıllık döneme ilişkin olarak yapılan projeksiyonlar­la ilgili uygulama sonuçlarının bir değerlendirilmesi yapılır,

-    Uygulama sonuçlarıyla bütçe tasarısında yer alan amaçlar karşılaştırılır.

Eğer hükümetin bütçe tasarısı ile Mali Stratejisi Raporu arasında çatışma ve tutarsızlık durumları varsa, bunlar açıklanmalı ve haklı nedenlere dayandırılmalıdır. 

Sorumluluk Beyanı: Hazine Sekreteri ve maliye bakanı, hazırla­dıkları mali ve ekonomik raporlardan sorumlu olduklarına ilişkin ola­rak, imzaladıkları bir beyanı ana rapora eklerler. Bakan ve sekreter tarafından imzalanan bu raporda ayrıca, ekonomik ve mali konularda veri elde edilmesi yönünden birbiriyle de yakın işbirliğinde buluna­caklarını belirtmelidirler. Öte yandan, sorumlu mali yönetimin kamu­oyunu ve parlamentoyu bilgilendirme görevinin, açıklanmaması gere­ken konular dışında kalan ancak hükümetin bütün eylemlerini içere­cek biçimde sağlanacağının da raporda belirtilmesi gerekmektedir. 

Tüm Bilgilerin Açıklanması Zorunluluğu: Aşağıda sıralanan özel durumlar dışında, maliye bakanı ve hazine sekreteri hükümetin bütün ekonomik ve mali kararlarını etkileyen eylemlerine ilişkin bil­gileri kamuoyuna açıklaması zorunludur. Ancak, bu bilgiler açıklan­dığında,

-    Ülkenin önemli ekonomik çıkarları,

-    Savunma ve uluslararası ilişkileri zarar görmemeli,

-    Bu nedenlerle hazinenin maddi bir kaybı olmamalıdır.

-    Ayrıca, yargılama aşamasındaki bir dava etkilenmemelidir. 

Finansman ve Kamu Harcamaları Kurulu: Hükümetin bütçe ta­sarısı, mali strateji raporu ve mali ekonomik raporları bir uzmanlar kurulu (select committee) tarafından ayrıntılı olarak tartışılır. Bu ku­rulun üyeleri parlamenterler arasında ve parlamento tarafından seçil­mektedir.