Rüşvet Algılama Endeksi Nedir Hakkında Bilgiler

RÜŞVET ALGILAMA ENDEKSİ

Uluslararası Saydamlık Örgütünün özellikle son 3 yıldan beri yayınlanmakta olduğu "Rüşvet Algılama Endeksi" (Corruption Perception Index), giderek dünya kamu oyunun dikkatini çekmeye başlamıştır. Örneğin, 1996 yılı endeksinde Pakistan'ın Nijerya'dan sonra gelen en kirli ülke olarak yer alması, halkın hükümete karşı yaklanmasına yol açmış ve başbakanın görevden alınmasıyla sonuçlanmıştır. Birçok gelişmekte olan ülkede de benzer reaksiyonların ortaya çıkmasına karşın, Endonezya örneğinde olduğu gibi, endeks "Batı Emperyalizminin bir oyunu" olarak değerlendirilmiştir. Türkiye ise, oldukça kirli sayılan ülkeler grubu içinde yer almasına karşın, kamuoyu ve politikacıların dikkatini bile çekmemiştir. Bunda kamu oyunun gündemini daha ciddi yolsuzluk olaylarının oluşturması önemli rol oynamıştır. Ayrıca, reyting endişesiyle medya daha çok eğlence programları ve spor karşılaşmalarına öncelik verdiğinden sorun basında pek tartışılmamıştır.

Uluslararası Yolsuzluk (ya da rüşvet) Endeksi, Gottingen Üniversitesinden Prof. Dr. Lambsdorff tarafından hazırlanmış olup,

- Gallup International,

- Dünya Rekabet Edebilirlik Yıllığı,

- Hong Kong Siyasal ve Ekonomik Risk Danışmanlığı,

- Mc Graw Hill'in Küresel Risk Servisi,

- Syracuse Üniversitesi, Siyasal Risk Araştırmaları Enstitüsü ve

- internetin konuya ilişkin bilgi ağından yararlanılmıştır. Endeksin güvenilirliği konusunda ise, Uluslararası Saydamlık Örgütü başkanı, Peter Eigen şöyle bir değerlendirme yapmaktadır: "Dünya Rüşvet Endeksi açıklandığında, rüşvetin genellikle gelişmekte olan ülkelere özgü bir olay olduğu düşüncesiyle, gelişmiş ülkelerdeki rüşvet olgusu üzerinde fazla durulmamıştır. Ancak, kamuoyuna ısrarla açıklamak isterim ki, gelişmekte olan ülkelerde açılan ihaleleri kazanabilmek için, gelişmiş ülkelere bağlı çok sayıdaki uluslararası şirket büyük çapta rüşvet ve sus payı ödemektedir. Öte yandan, bu endekse göre bir ülkenin diğerine göre daha kirli olduğu biçiminde kesin bir yargıya da varılmamalıdır. Biz burada sadece iş adamlarının ve siyasal analistlerin dünyanın çeşitli ülkelerindeki rüşvet olgusunu nasıl algıladıklarını rapor etmekteyiz. Bununla birlikte, bu işadamlarının birçoğunun rüşvet sorununu yaşadıklarını da gözönünde bulundurmamız gerekmektedir." (2) Gelişmekte olan ülkelerle ilgili yanlış anlamaları düzeltmek amacıyla, Uluslararası Saydamlık Örgütü ayrıca, yolsuzluklara uygun ortam sağlayan, gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere ihale almak amacıyla verilen rüşvet düzeyinin saptanmasına ilişkin fiili rüşvet endeksini de hazırlayarak kamu oyuna duyurmak istemektedir. Ancak, güvenilir veri elde etmenin güçlüğü ve konuya ilişkin araştırmanın oldukça pahalıya mal olması gibi nedenlerle, böyle bir endeks şimdiye kadar yayınlanmamıştır.

Rüşvet algılama endeksi, yolsuzluğun en az algılandığı ülkeye 10 üzerinden en yüksek ve en çok algılandığı ülkeye ise, en düşük puan verilerek hazırlanmıştır. Aşağıdaki tabloya göre hiç bir ülke 10 puana erişememiş olmakla birlikte, temiz toplum olma yönünden Danimarka, Finlandiya ve İsveç sırasıyla İnci, 2nci ve 3ncü olmuşlardır. Buna karşın, 1995 yılında en temiz toplum seçilen Yeni Zelanda ise, 1996 sıralamasında İsveç'ten sonraki 4ncü sıraya düşmüştür. Her iki yılda da Nijerya, 52 ülke arasında rüşvetin en yoğun olduğu ya da en kirli ülke olarak yer almaktadır. Buna karşın Pakistan, 1995 yılında Nijerya'dan sonra gelen en kirli toplum statüsünden, 1996 yılında biraz da bu endeksin yarattığı toplumsal şok nedeniyle, sonradan 5nci sıraya yükselerek, bir yılda önemli bir performans göstermiştir. Bu nedenle başbakan Butto görevden alınmış ve İsviçre Bankalarındaki hesaplarına el konmuştur.

Bununla birlikte, bazı ülkeler ilk kez endeksde yer alırken, yetersiz veri nedeniyle bazı ülkeler ise endeksten çıkarılmıştır. Bu açıklamalarımıza göre, puanlardan çok ülke sıralamaları yıllara göre rüşvet olgusunda ortaya çıkan değişmelerin bir göstergesi olarak ele alınmalıdır. Buna karşın, 10 üzerinden verilen puanlar arasındaki farklar, yıllar itibariyle ilgili ülkedeki değişmeleri açıklama yönünden önem taşımaktadır. Bu iki kritere göre Türkiye'nin durumu şöyle değerlendirilebilir: 1995 yılında toplam 4.11 puan alarak daha iyi konumda olan ülkemiz, 1996 yılında 3.54 puanla 33ncü sıraya; 1997 yılında ise, 3.21 puanla 38nci sıraya düşmüştür. Böylece, Türkiye son iki yıl için 5 ülkeyi atlayarak, rüşvet sıralamasında daha kötü bir sıraya yerleşmiş bulunmaktadır. 1999 yılına ilişkin Yolsuzluk Algılama Endeksine göre, Türkiye'nin durumunda olumlu bir gelişme olmamıştır. Çok sayıda gelişmekte olan ülkenin Endekse sokulması nedeniyle, Türkiye 90 kadar ülke arasında 3.6 skoru ile yolsuzluğun en yoğun olduğu ülkeler arasında yer almaktadır. Ne var ki, Yolsuzluk Algılama Endeksi daha çok uluslararası ticari ilişkilerde alınan ya da verilen rüşvetleri içerdiğinden, bir ülkedeki yolsuzluk olgusunu tek başına ortaya koyamamaktadır. Bürokrasi ve siyaset alanındaki rüşvetler ve bankaların içini boşaltma gibi yolsuzluklar da göz önünde bulundurulursa, ülkemizdeki sosyal çürümenin gerçek boyutlarının ne kadar büyük olduğu görülebilir. Yolsuzluk Algılama Endeksini hazırlayan Lamsdroff, hesaplamalarla ilgili olarak şöyle bir değerlendirme yapmaktadır. Endeks, kamuoyu, siyasal analistler ve işadamlarının çoğu sübjektif değerlendirmelerinin biraraya getirilmesiyle hazırlanmış olup, örneklemelerin bir örneklemesi olarak değerlendirilebilir. Bununla birlikte, adı geçen endeks Japonya, Kuzey Amerika ve Batı Avrupa ülkelerine ait firmaların ilişkide bulundukları diğer ülkeler ve özellikle gelişmekte olan ülkelerle ilgili olarak, rüşvet algılamalarını anlama olanağını da vermektedir.

Uluslararası Saydamlık Örgütü Yolsuzluk Algılama Endeksi 1997

Sıra	Yolsuzluk Algılama Endeksi	1997	1996	Kullanılan Veri Sayısı	1997 yılında varyans
1	Danimarka	9.94	9.33	6	0.54
2	Finlandiya	9.48	9.05	6	0.30
3	İsveç	9.35	9.08	6	0.27
4	Yeni Zelanda	9.23	9.43	6	0.58
5	Kanada	9.10	8.%	5	0.27
6	Hollanda	9.03	8.71	6	0.23
7	Norveç	8.92	8.87	6	0.51
8	Avustralya	8.86	8.60	5	0.44
9	Singapur	8.66	8.80	6	2.32
10	Lüksemburg	8.61	---	4	1.13
11	İsviçre	8.61	8.76	6	0.26
12	İrlanda	8.28	8.45	6	1.53
13	Almanya	8.23	8.27	6	0.40
14	İngiltere	8.22	8.44	6	1.43
15	İsrail	7.97	7.71	5	0.12
16	ABD	7.61	7.66	5	1.15
17	Avusturya	7.61	7.59	5	0.59
18	Hong Kong	7.28	7.01	7	2.63
19	Portekiz	6.97	6.53	5	1.02
20	Fransa	6.66	6.96	5	0.60
21	Japonya	6.57	7.05	7	1.09
22	Kosta Rika	6.45	—	4	1.73
23	Sili	6.05	6.80	6	0.51
24	ispanya	5.90	4.31	6	1.82
25	Yunanistan	5.35	5.01	6	2.42
26	Belçika	5.25	6.84	6	3.28
27	Çek Cumhuriyeti	5.20	5.37	5	0.22
28	Macaristan	5.18	4.86	6	1.66
29	Polonya	5.08	5.57	5	2.13
30	İtalya	5.03	3.42	6	2.07
31	Tayvan	5.02	4.98	7	0.76
32	Malezya	5.01	5.32	6	0.50
33	Güney Afrika	4.95	5.68	6	3.08
34	Güney Kore	4.29	5.02	7	2.76
35	Uruguay	4.14	__	4	0.63
36	Brezilya	3.56	2.%	6	0.49
37	Romanva	3.44	__	4	0.07
38	TÜRKİYE	3.21	3.54	6	1.21
39	Tayland	3.06	3.33	6	0.14
40	Filipinler	3.05	2.69	6	0.51
41	Çin	2.88	2.43	6	0.82
42	Arjantin	2.81	3.41	6	1.24
43	Vietnam	2.79	—	4	0.26
44	Venezüella	2.77	2.50	5	0.51
45	Hindistan	2.75	2.63	7	023
46	Endonezva	2.72	2.65	6	0.18
47	Meksika	2.66	3.30	5	1.18
48	Pakistan	2.53	1.00	4	0.47
49	Rusya	2.27	2.58	6	0.87
50	Kolombiya	2.23	2.73	6	0.61
51	Bolivya	2.05	3.40	4	0.86
52	Nijerya	1.76	0.69	4	0.16

Lamsdroff ayrıca, örneklemede yer alan işadamlarının çoğunun Batı'nın gelişmiş ülkelerinden olduğunu ve endekse giren verilerin genellikle Batı'daki kurumlarca elde edildiğini vurgulamaktadır. Bu nedenle, endeks sonuçlarının az da olsa, Batı'nın gelişmiş ülkelerinin lehine ve gelişmekte olan ülkelerin aleyhine, yanlı bir yoruma yol açacağını da belirtmektedir.

Ülke sıralamaları 7 temel örnekleme sonuçlan tarafından belirlenmektedir. Ancak, endekse girebilmenin minimum koşuluna göre, en az 4 örnekleme yapılması gerekmektedir. Lambsdroff bu durumu şöyle açıklamaktadır: Bugün dünyadaki yaklaşık olarak 200 kadar bağımsız ülkenin varolduğu göz önünde bulundurulursa, endekse göre rüşvetin daha da yaygın olduğu düşünülmelidir. Ne yazık ki, bütün ülkeleri sıralamaya sokabilmemiz için gerekli bilgiden yoksun bulunmaktayız."

Anasayfa - İktisat - Makale - Ekonomi - Borsa - İstatistik - Türkiye Ekonomisi - Ekonomi Sözlüğü - Gizlilik Politikası

Sağlık Bilgileri