Merkezdeki Yardımcı Kuruluşlar

Hükümete veya bakanlıklara, görevlerinde yardımcı olmak, belli konularda görüş bildirmek ya da denetimde bulunmak amacıyla kurulmuş çeşitli birimler bulunmaktadır. Bunların en önemlileri, Milli Güvenlik Kurulu, Devlet Planla­ma Teşkilatı, Danıştay ve Sayıştay'dır.

Milli Güvenlik Kurulu

Milli Güvenlik Kurulu, ülkemizde sivil ve askeri otoriteleri, başta milli güven­lik siyaseti olmak üzere önemli ülke sorunları üzerinde ortak görüş belirlemek amacıyla bir araya getiren bir anayasal kuruluştur. Bu kurul, Anayasanın 118. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre Milli Güvenlik Kurulu, Cumhurbaşka­nının başkanlığında, Başbakan, Genel Kurmay Başkanı, Başbakan Yardımcıla­rı, Adalet, Milli Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarıyla Jandarma Genel Komutanı'ndan oluşmaktadır. Ku­rulun gündemi, Cumhurbaşkanı'nca hazırlanır; gündemin hazırlanmasında, Başbakan ve Genel Kurmay Başkanının önerileri de dikkate alınır. Kurul, iki ayda bir kez, ayrıca Cumhurbaşkanı'nın çağrısı yanında Başbakan'ın önerisi ile daha sık da toplanabilir. Kurulda kararlar oyçokluğu ile alınır. 

Danıştay, Danıştay'ın Görevleri

Türk kamu yönetimi sistemi içinde Danıştay'ın önemli bir yeri vardır. Danıştay, ülkemizde ilk olarak 10 Mayıs 1868 tarihinde "Şura-i Devlet" adıyla Fransız örneğine göre kurulmuştur. Danıştay, o günden bugüne varlığını kesintisiz bir şekilde sürdürmektedir.

 Danıştay, hem yüksek idare mahkemesi ve hem de Devletin en yüksek danışma ve inceleme merciidir. 1982 yılında kabul edilen 2576 sayılı Bölge İdare Mah­kemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun'la, idari yargı sisteminde bir desantralizasyon (yerinden yargı) sürecine girilmiştir. Önceden tüm idari davalarda ilk derece mahkemesi olarak da görev yapan Danıştay, 1982 yılında Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mah­kemeleri ve Vergi Mahkemelerinin kurulmasıyla birlikte, birçok konuda söz konusu mahkemeler ilk derece mahkemesi olarak yetkilendirilmiş, Danıştay'ın ilk derece mahkemesi olarak görevleri çok azalmış ve temyiz mahkemesi haline gelmiştir.

Danıştay, idare mahkemeleri ile vergi mahkemelerinde verilen kararlar ve ilk derece mahkemesi olarak Danıştay'da görülen davalarla ilgili kararlara karşı temyiz işlemlerini incelemek ve karara bağlamak durumundadır.

Danıştay'ın görevleri "idari" ve "yargılama" olmak üzere iki grupta toplanır. 

Danıştay'ın idari görevleri, danışma ve inceleme niteliğindedir. Kamu yöneti­minin işleyişinde karşılaşılan idare hukuku ile ilgili sorunlar olduğunda Cum­hurbaşkanlığı veya Başbakanlık aracılığı ile Danıştay'a başvurulabilir. Bazı durumlarda Danıştay'ın görüşünün alınması kanun gereği de olabilir. Ayrıca Danıştay, Başbakan ve Bakanlar Kurulu'nca gerekli görülmesi halinde gönderi­len kanun tasarıları hakkında düşüncelerini bildirmekte yükümlüdür. Bir yerde belediye kurulması için Danıştay'ın görüşüne başvurulur. Danıştay ayrıca, tü­zük tasarılarıyla imtiyaz şartlarını ve sözleşmelerini incelemekle yetkilidir.

Danıştay, temyiz makamı ve bazı durumlarda ilk derece mahkemesi olarak gö­rev yapmaktadır. Danıştay, ilk derece mahkemesi olarak; 

a)    Bakanlar Kurulu Kararlarına,

b)    Başbakanlık, bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının müsteşarlarıyla ilgili müşterek kararnamelere,

c)    Bakanlıkların düzenleyici işlemleri ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere,

d)   Danıştay idari dairesince veya idari işler kurulunca verilen kararlar üzerine uygulanan eylem ve işlemlere,

e)   Birden çok idare ve vergi mahkemesinin yetki alanına giren işlere,

f)    Danıştay Yüksek Disiplin Kurulu Kararlan ile bu kurulun görev alanı ile ilgili Danıştay Başkanlığı işlemlerine,

karşı açılacak iptal ve tam yargı davaları ile tahkim yolu öngörülmeyen kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan idari davaları karara bağlar. 

Danıştay ayrıca belediyeler ile il özel idarelerinin seçimle gelen organlarının, organlık sıfatlarını kaybetmeleri hakkındaki istemleri inceler ve karara bağlar. 

Bunlara ilaveten Danıştay, idari yargı yerleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını giderir. Ayrıca idari yargı alanında içtihat bakımından uyum sağlamak amacı ile "içtihadı birleştirme kararlan" alır. Danıştay, idari ve yargı görevlerini "kurul" olarak yerine getirir. Danıştay'da, biri idari ve on ikisi de yargı ile ilgili olmak üzere toplam on üç daire bulunmaktadır. 

Sayıştay, Sayıştay'ın Görevleri

Sayıştay da, Danıştay gibi, Osmanlı kurumlarından Cumhuriyet'e intikal eden bir mali denetim organıdır. Sayıştay, ülkemizde 1864 yılında "Divan-ı Muhase­bat" adıyla kurulmuştur. Bu müessese Osmanlı Devleti'nde yürütme organına bağlı iken, Cumhuriyet rejiminde yasama organıyla ilgilendirilmiştir. Bu ba­kımdan Sayıştay, esas itibarıyla TBMM'ye yardımcı bir kuruluştur. Ancak, tüm I görev ve işlemleri yürütme ve idarenin mali konularına ilişkin olduğu için, öteki yardımcı kuruluşlar arasında incelenmektedir.

1982   Anayasası,   Sayıştay'ı   yargı   bölümünde   düzenlemiştir.   Anayasa'da (md. 160) 2005 yılında yapılan değişikliğe göre Sayıştay'a;  

a)    Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik

kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını TBMM adına denetle­mek,

b)   Sorumlukların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak,

c)   Kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmak,

d)   Mahalli idarelerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlan­masını yapmak görevleri verilmiştir. 

Başta Cumhurbaşkanlığı ve yüksek yargı organları olmak üzere bakanlıklar ve bağlı genel müdürlükler gibi genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri; YÖK, I üniversiteler ve diğer özel bütçeli idareler; düzenleyici ve denetleyici kurumlar; sosyal güvenlik kurumları; yerel yönetimler; döner sermayeler ve fonlar, Sayış­tay'ın denetim kapsamı içinde yer almaktadır.