Kredi Kartının Tarihsel Gelişimi, Bankalar Kredi Kartı
Kart hamiline nakit ödeme yapmadan anlaşmalı üye
işyerlerinden mal ve hizmet satın alma imkanı veren
kredi kartının ilk uygulamasına 19. Yüzyılın
sonlarında Amerika Birleşik Devletleri'nde
başlanmıştır.
Dünyada ilk kez turizm amaçlı olarak 1854 yılında
Hotel Credit Letter Company adlı bir kuruluş kredi
kartı çıkarmıştır.
Modern anlamda kredi kartı ilk kez Birleşik
Devletler'de yirminci yüzyılın başında
çıkarılmıştır. 1914 yılında General Petroleum
Corporation of California (şimdi Mobil Oil olarak
anılmaktadır) çalışanlarına ve seçkin müşterilerine
kart vermiştir. 1915 yılında birkaç otel, mağaza,
telgraf şirketi ve demiryolları bozuk para ve jeton
basarak müşterilerine bir aylık bir kredi imkanı
verdiler. Tanınan bu kredi için herhangi bir
provizyon alınmıyordu. Karşılıklı anlaşmalar bu
kuruluşlar arasında yapıldı. Petrol şirketleri işlem
hacimlerini artırmak için kredi kartı çıkarmaya
teşebbüs ettiler.2 Western Union Bank'ın
, çıkardığı bu kredi kartları belirli ölçüde kredi
sağlama fonksiyonuna da sahip idi. Bunu takiben bazı
büyük mağazalar ve benzin şirketleri müşterilerine
tüm istasyonlardan petrol alma olanağı veren kartlar
vermişlerdir. Belirtilen kart uygulamaları bugünkü
anlamda bir kredi kartı niteliği arz etmemektedir.
Bahsi geçen kartlar belirli bir bölge, belirli bir
sektör ya da sadece belirli bir işlev ile sınırlı
kalmıştır.
1929 Büyük Dünya Bunalımı ile kredi kartlarına olan
talep daralmış, İkinci Dünya Savaşı yıllarında ise
A.B.D.'deki kullanımı yasalar tarafından
kısıtlanmıştır. Kredi kartları pazarı, savaş
sonrasında yeniden canlanmaya başlamış, 1950'de
Diners Club tarafından verilen "seyahat ve eğlence
kartı" ile kredi kartları ay sonunda ödemeyi
sağlayan geciktirilmiş bir ödeme aracı haline
dönüşmüştür.
Günümüz terminolojisinde kullandığımız kredi
kartının ortaya çıkışı çok ilginç bir olay ile
başlamıştır.
1950 yılında A.B.D.' de Frank McNamara isimli bir
avukat önemli bir müşterisini bir lokantaya yemeğe
davet eder. Hesap geldiğinde yanında para olmadığını
farkeden McNamara hayatının en utanç verici
anlarından birini yaşar ve davetlisi olan
müşterisine mahcup olmamak için kartvizitinin
arkasını imzalamak suretiyle yemek bedelini öder.
Bunun üzerine insanların böyle durumlarda yanlarında
para olmadan ödeme yapabilecekleri bir ödeme aracı
üzerine kafa yormaya başlar. Plastik bir kart ve
kağıt üzerine atılacak bir imza ile bunun mümkün
olduğunu gören McNamara, Diners Club Kredi Kartı'nı
kurar. McNamara Diners Club Kredi Kartını birkaç
arkadaşı ile birlikte seyahat ve yemeklerde hesabın
ödenebilmesini sağlamak amacıyla çıkarmıştır. Kartın
sloganı ise "dine and sign" (ye ve imzala) olup,
Diners kelimesinin de buradan ortaya çıktığı
anlaşılmaktadır.
İlk çıkarıldığı zamanlarda sadece A.B.D.'de
lokantalarda geçerli olan Diners Club Kredi kartı
zaman içerisinde evrensel bir kart halini almış ve
A.B.D. sınırlarını da aşarak Avrupa'ya taşınmıştır.
Diners Club kredi kartının piyasada kabul görmesi ve
yoğun şekilde kullanılması üzerine A.B.D.'de
bankalar da bu alanda faaliyet göstermeye
başlamışlardır. 1958 yılında Bank of America; "Bank
Americard" ve American Express Company ise "American
Express" adları altında ilk uluslararası kartları
çıkarmışlardır.
Kredi kartının A.B.D. hızlı ve kapsamlı bir şekilde
yaygınlaşmasına karşın Avrupa'da 1960'lı yıllarda
A.B.D.'deki kadar yoğun bir kullanım oranı
gerçekleşmemiştir. Bunun nedeni ise diğer bir ödeme
aracı olan çek sisteminin A.B.D.'de farklı bir
şekilde uygulamaya tabi olmasıdır. Hatta kredi
kartının A.B.D.'de doğmasının temel nedeni olarak
çek sisteminin bu ülkede farklı bir yapıya sahip
olmasına bağlayabiliriz. A.B.D.'de kredi kartının
hızla yaygınlaşması çek sistemindeki farklılık ile
açıklanmaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri'nde bankaların faaliyet
alanı sadece belirli bir eyalet ile sınırlı olduğu
için, müşterinin bir bankadan almış olduğu çekin
başka bir yerde kabul görmesi güçtür. Değişik bir
söyleyişle, çeki keşide eden hesabının bulunduğu
bankanın merkezinden uzaklaştıkça, çekin ödeme aracı
olarak benimsenmesi giderek olanaksızlaşmaktadır.
A.B.D.'de çek sisteminin diğer bir farkı da çek
keşide eden bir kişinin muhatap nezdinde çekin
karşılığının bulunmasının zorunlu olmamasıdır. Çek
ödeme için ibraz edildiği andan itibaren çek bedeli
müşterinin hesabına borç kaydedilir ve tutara faiz
işletilmeye başlanır. Kıta Avrupası'ndaki çek
sistemi ülkemizde uygulanan sistem ile aynı
olduğundan uzun yıllar çeke alternatif başka bir
ödeme aracına ihtiyaç olmamıştır.
Avrupa'da kredi kartı sistemi A.B.D.'de olduğu gibi
hızlı bir gelişme göstermemiş, Fransa'da 1960'lı
yıllarda "Card Blanche" çıkarılmış, uygulama ise
1970'lerden sonra yaygınlaştırılmıştır. Kredi kartı
öncülerinden Bank of America 1965 yılında
mavi/beyaz/altın şansı renklerden oluşan "Bank
Americard"ı çıkarmaları için bankalara lisans
vermeye başlamıştır. (Banka Kredi Kartı)
16 Ağustos 1966'da California'da bir grup banka ICA
(International Card Association) adı altında
biraraya gelmişler ve 1969'da Master Charge adını
kullanmaya başlayarak içice geçmiş iki yuvarlağı
logo olarak benimsemişlerdir. Bugünkü MasterCard
adına 1979 yılında geçilmiştir.
MasterCard kredi kartı sisteminin Avrupa 'daki
örgütü Europay International S.A.'dır. Europay 1992
yılında Eurocard International ve Eurocheque
International'in birleşmesiyle kurulmuştur. Daha
önce MasterCard ve EuroCard olarak çıkarılan kredi
kartları bugün ülkemizde MasterCard olarak
anılmaktadır.
Kredi kartı sisteminde meydana gelen uluslar arası
büyüme sonucunda, 1974 yılında International Bank
Americard "BANCO" kurulmuştur. Bank Americard'm adı
1977 yılında VISA olarak değiştirilmiş, daha sonra
National Americard Incorporated "VISA USA" olmuş,
BANCO VISA ise "VISA INTERNATIONAL" a dönüşmüştür.
1970'li yılların sonlarında tüm dünyada kredi kartı
yaygın bir ödeme aracı olarak kabul görmüştür. Diğer
Avrupa ülkelerinin aksine Almanya'da kredi kartı
konusunda çekingen davranılmış, bazı kurum ve
kuruluşlar kredi kartının aleyhinde görüş
açıklamışlardır. Almanya'da kredi kartının geç kabul
edilmesinin sebebi geniş ölçüde kabul gören bir araç
olarak garantili çeklerin tercih edilmesidir.
İngiltere'de ilk kredi kartını bu ülke bankalarından
olan Barclays Bank ihraç etmiştir. Günümüz
dünyasında kredi kartı öylesine yaygın bir kullanıma
ulaşmıştır ki, kart sayısı 1 Milyar adedi aşmıştır.
Dünya çapında çok sayıda kredi kartı kurumu faaliyet
göstermektedir. Kredi kartları uluslararası düzeyde
en yaygın kullanılan kart kuruluşları VISA,
MASTERCARD, AMEX, JCB ve DINERS CLUB'tır.
|