Kredi Kartlarının Dış İşlemlere Etkisi 

Her yeni teknolojide olduğu gibi kart sistemleri de dış ülkelere bağımlı sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Plastik kart sisteminin tüm aşamalarında yurt dışından gerek sistem gerekse aşırı derece pahalı cihazlar alınması söz konusudur. Öncelikle kart sistemini kurabilmek ve ATM'leri çalıştırabilmek için yurt dışından yazılım programları almak gerekmektedir. Özellikle uluslar arası markalı kartları kullanabilmek için bu kartları yurtdışında basmaya yetkili bir yerde basımının yapılması gerekmektedir. Plastik kart hazır olduktan sonra bu kartların kullanılacağı P.O.S. (Point Of Sale) adı verilen cihazlar ile ATM'lerin yurtdışından ithal edilmesi gerekmektedir. Bunun yanı sıra yurtdışında ham olarak gelen kartlara isim, numara, vade ve resim konulması ve manyetik bantların kişiye özgü olarak düzenlenmesi işlemlerini yapacak makinelere gerek duyulmaktadır. Bunun yanı sıra hesap bildirim ekstrelerine yazım işlemini yapacak dev printerlar ile çıkan ekstreleri zarfa koyan makine ve ekipmanların tamamı yurt dışından gelmektedir. 

Belirtilen konu somut bir iki örnekle açıklanacaktır; Ülkemizde 1999 sonu itibariyle 9.939 adet ATM cihazı ile 187.452 adet P.O.S cihazı bulunmaktadır. Ülkemiz sanayi olarak plastik kartların kullanıldığı ATM ve POS cihazlarını henüz üretme aşamasına gelememiştir. Oligopolistik bir piyasa özelliği gösteren bankacılık sektörü, rakiplerinin çıkardıkları ürün ve hizmetleri verebilmek için bu sistemlerin tamamına yakın kısmını ithal etmek zorunda kalmaktadır. 

Burada ülkemiz kaynakları açısından önemli bir konuya da değinmekte fayda bulunmaktadır. Bugün bir ATM'in maliyeti ortalama 30.000 ABD doları , bir POS cihazı ise 600 ABD doları seviyesindedir. Yukarıda sayılarını verdiğim cihazların verimli şekilde kullanıldığını söylemek mümkün değildir. Özellikle büyük şehirlerde her caddede onlarca ATM cihazı bulunmakta bir mağazada 4-5 POS cihazı atıl şekilde kullanılmaktadır. Ülkemizde kurulu bulunan ATM ve POS cihazlarının üçte biri verimsiz yatırımlar şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Sadece bu makinelerde ülkemizin 100 milyon dolara yakın kaynak israfı söz konusudur. 

ATM sistemleri küçük tasarruf sahiplerini bankadan uzaklaştırıp yüksek mevduat tutan ve bankalar tarafından yüksek hacimli olarak kabul edilen müşterilere daha iyi hizmet vermek için getirilmiş bir sistemdir. Bu sistemlerin kredi kartlarına etkisi daha çok acil nakit kredi kullanımı avantajını ve diğer tüm bankacılık işlemlerini anında ve sıra beklemeden yapabilme avantajını kart sahibine vermesidir. Ancak söz konusu sistemin kurulmasının maliyet açısından pahalı olması küçük ve orta ölçekli bankaların kendi sistemlerini kurmasını olanaksız kılmaktadır. Bu sebeple söz konusu bankaların bu sistemi kurmuş olanlara belirli oranlarda masraf ödeyerek hizmete dahil olması ekonomik olmaktadır.

Daha önce ATM sistemini kuran çok şubeli bankalar rekabet endişesi ile orta ve küçük ölçekli bankalara ATM'lerini açarken isteksiz davranmakta ya da çok yüksek fiyatlar isteyerek işlemlerin cazip olmaktan çıkmalarına neden olmaktadırlar. Bütün ATM cihazlarından tüm kart sahiplerinin rahatlıkla banka ya da kredi kartlarını kullanarak para çekmeleri sağlanmalıdır.

Yukarıda belirttiğim amaç doğrultusunda orta ve küçük ölçekli 18 banka, kredi ve debit kartlarda ATM'lerini birbirlerine 1998 yılı içerisinde açmışlardır. 1999 ve 2000 yıllarında sekiz adet bankanın daha katılımıyla bu sayı 26'ya ulaşmıştır. Turistlerin dahi, kartları ile tüm ATM'lerden rahatlıkla para çekebildikleri bir ortamda yabancılara tanınan bu hakkın ülke vatandaşlarına tanınması kadar doğal bir hadise olamaz. Tüm ATM'lerin herkesin kullanımına açık olması kaynak israfının azalmasına neden olacaktır.

Yukarıda anlatılanlardan da görüleceği üzere kredi kartı sistemleri ile ilgili yurtdışından alınan makine ekipman ve programlar dış ticaret bilançosunun ithalat kalemleri içerisinde önemli miktarlar tutmaktadır. Demek ki kredi kartları bu açıdan ödemeler bilançosuna olumsuz yönde etki eden bir kalem olmaktadır. 

Kredi kartı ve banka kartlarının kullanımı ülkenin ödemeler dengesine etkide bulunmaktadır. Gerek ülke vatandaşlarının başka ülkelere gidip o ülkelerde harcama yapmaları gerekse yabancıların ülkemize gelip plastik kartları kullanarak mal ve hizmet satın almaları ödemeler dengesinde olumlu ya da olumsuz etkilere neden olabilmektedir. Aynca gelir potansiyeli yüksek ya da yurtdışında büyük tutarlarda mevduatı bulunan kişiler yurtdışındaki bankalardan da çok yüksek limitli kartlar (Amex, Platinium, World Signia vb) alabilmektedirler. Bu kartların harcama yerlerine göre ülkeye döviz girişi ya da çıkışı sözkonusu olabilmektedir. 

Plastik kartlar kontrol edilmediği sürece bir kısım karapara aklama işlemlerine de araç olabilmektedir. Bu tür sakıncaların giderilebilmesi için (banka hukuku yönünden kredi kartı uygulaması bölümünde de belirtildiği gibi) ülkemizde yurtdışı kartlara sağlanan devamlı limit 10.000 USD ile sınırlandırılmış bulunmaktadır. 

Kredi kartları turizm sektöründe kullanıldığından ülkeye giriş yapan turistler döviz üzerinden harcama yapmakta, bu ise döviz girdilerinin artışı sonucunu doğurmakta ve böylece de ödemeler bilançosunun ülke lehine gelişimi söz konusu olmaktadır. 

Konsolide bir ödemeler dengesi tablosunda cari hesap, sermaye hesabı ve resmi rezervler kalemleri bulunmaktadır. Cari hesabın mal ve hizmetler kalemi içerisinde dördüncü kalem olarak turist harcamaları yer almaktadır. '' Bu harcamaların büyük bölümü plastik kartlarla ilgilidir. Artık günümüz dünyasında insanlar başka ülkelere giderken ceplerinde nakit ya da çek götürmek yerine kullanımı daha kolay çağdaş ödeme araçları olan plastik kartlarını yani plastik paralarını yanlarına almaktadırlar.

Günümüz dünyasında internetten alışveriş imkanları da oldukça genişlemiştir. Şurası muhakkak ki, önümüzdeki birkaç yıl içerisinde plastik kartlar kullanılarak güvenli alışveriş işlemleri çok kolay bir şekilde yapılabilecektir. İnsanlar mağaza mağaza, şehir şehir hatta ülke ülke dolaşıp ihtiyaçlarını karşılamak yerine günün herhangi bir saatinde evinde bilgisayarının başında oturarak alışverişlerini kolaylıkla yapabileceklerdir. Bu durum uluslararası düzeyde paranın hareket etmesine dolayısıyla da ödemeler dengesine etkide bulunacaktır. 

1999 yılı sonu itibarı ile yabancı bankalara ait kredi kartları ve banka kartları ile yapılan işlemler sonucunda, ülkemize toplam 856 milyon ABD doları döviz girdisi sağlanırken, Türk banklalarma ait kartların yurt dışında kullanılması sonucunda da 519 milyon ABD doları döviz çıktısı gerçekleşmiştir. 1999 yılı içerisinde ülkemizde plastik kartların kullanımı sonucunda 337 milyon ABD doları net döviz girdisi sağlanmıştır. 

Yabancı turistler nakit paradan çok ülkemize kredi ya da banka kartları ile gelmektedir. Son yıllarda tüm bankalarımızın kredi kartı sistemlerine dev yatırımlar yapmaları ATM ve POS sayılarını artırmış buna paralel olarak yabancı bankalara ait kredi ve banka kartı işlemleri de artmıştır. Ülkemize ilk kez gelen turist gelirken yanında nakit döviz getirmekte ülkemizdeki kartlı sistemde olan gelişmeleri gördükten sonra daha sonraki seyahatlerinde kartları ile gelmektedir. 

Ülke vatandaşlarının başka ülkelerde kartlarını kullanmaları durumunda yurt dışına döviz çıkışı, yabancı turistlerin ülkemizde kart kullanarak alışveriş yapmaları durumunda ise ülkeye döviz girişi söz konusudur. Kartlı ödeme sistemlerinin ülkemizde yaygın kullanımı bu sisteme alışkın olan yabancıları daha fazla ülkemize çekecek bu da net döviz girdisinin artmasına ve dolayısıyla ödemeler dengesine olumlu bir etkide bulunacaktır. 

Bazı bankalar yurt dışından daha kolay kredi alabilmek için turist kartları ile olan işlemleri kendi bünyelerine çekmeye çalışmaktadırlar. Bankalar yapılan yabancı kartlı işlemleri karşılık göstererek yurtdışından securitizasyon yolu ile sendikasyon kredisi almaktadırlar. Yurt dışı kaynaklı bu kredi olanağı bankaları yabancı turist kartları ile ilgilenmeye zorlamıştır.