Kredi Kartlarının Enflasyona Etkisi 

Yukarıdaki bölümlerde kredi kartlarının harcamaları artırıcı etkisi olduğunu belirtmiştik. Plastik kartların piyasada yaygın kullanımının fiyatlar genel seviyesini yükselttiği yönünde fikirler vardır.

Fiyatlar genel düzeyindeki sürekli tırmanışlar, enflasyon diye ifade edilen iktisadi bir hastalığı dile getirmektedir. Fiyatlar genel düzeyindeki bu artışların ilk alevlenişi bazen aşırı talepler bazen ücret ve maaş artışlarından kaynaklanabilmektedir. İlkine talep enflasyonu ikincisine de maliyet enflasyonu denilmiştir. Enflasyon üzerine geliştirilen kurumsal ilkeler, hep bu iki temel kaynak üzerine yorum ve açıklamalarda getirilebilmişlerdir. Fiyat tırmanışlarının ilk ayağı nereden gelirse gelsin toplumda her kesimi rahatsız etmiş ve zarar vermiştir. Fiyatların kontrol altında tutulması binlerce yıldan bu yana birçok temel prensibe dayanmıştır. Toplumlardaki gereksinmeler arttıkça ödeme türleri çoğaldıkça ve dış ekonomik ilişkiler gelişip ekonomilere yerli para yanında değişik çıkışlı paralar girmeye başlayınca, kullanılan prensiplerin sayılarını da artırmak gerekmiştir. İlk prensipler arz ve talep dengesinin korunması, devlet bütçesinin denk kılınması ve ödemeler dengesinin sağlanması gibi temellere dayanmıştır. Ancak ekonomik düzen daha fazla ölçülerde karmaşık hale geldikçe bu temel kontrol ilkelerine başkalarını da katmak gerekmiştir 

Bir kere bu çok yönlü işlemin görüntüsüne baktığımızda şu araçlarla karşı karşıya kalmaktayız. Yurt içinde üretilen binlerce tür mallar (1), yurt dışında üretilip yurda gelmiş mallar (2), bu malların birbirleriyle mübadelelerini sağlayacak ödeme vasıtaları (para, döviz, çek, senet, diğer kıymetli kağıtlar, kredi kartları) (3), malların mübadelesi için devletin para basma hükümranlığı yani emisyon hakkı ve bu hakkı kullanırken dengeyi sürekli izleme (4), Devlet kavramı içinde ve ülkenin yönetiminde kamu gider ve gelirlerinin denkliğinin muhafazası (5), çoğalan dış ekonomik ilişkilerde yurda giren ve çıkan yabancı paraların sistem içinde değerlendirilmesi ve izlenmesi (6), kamunun iç borçları (7), kamunun dış borçları (8), özel kesimin dış borçları (9), transit işlemler (10), bankaların yarattığı paralar (11) diğer fınans kuruluşlarının parasal işlemleri ve bunların hacmi (12). Yukarıda görüldüğü üzere sayılan bu on iki adet parametreyi belki birçok kalem daha artırmak mümkündür. Ne var ki hepsi de hareket halinde olan bu parametreler arasında harmani bir ahenk kurmak gerekmektedir. Dikkat edilecek olursa bu araçlara parametre ifadesi kullanıldı. Parametreler, matematikte bir sabitler alt değişkeni olup ne değişkenler sık sık değişirler ne de sabitler gibi aynı kalırlar, ancak parametreler duruma göre, zaman zaman değişen veya değiştirilen öğelerdir. 

Kredi kartı hamilleri mal ve hizmet alımında kredi kartlarını kullanmaları durumunda bu işlemlerden dolayı işyerine ya da bankaya borcunu son ödeme tarihinde ödemesi kaydıyla herhangi bir ücret, komisyon ya da faiz adı altında herhangi bir ödenti yapmamaktadırlar. Hatta yapılan işlemlerin bedelini ortalama bir aya yakın bir süre sonra ödemektedirler. Bu işlem nedeniyle kart kabul eden banka üye işyerinden en az takas komisyonu kadar bir komisyon almakta ve aldığı bu komisyonun takas komisyonu kadar kısmını kredi kartını çıkaran bankaya yani kart sahibinin bankasına ödemektedir. Kart kabul eden banka, sözleşmede anlaşılan komisyonu kesip işlem tutarını işyerine öder, takas işlemlerinden sonra da bu bedeli kart hamilinin bankasından komisyonu düştükten sonra tahsil eder. Kısaca açıklanan bu işlemde en avantajlı kart sahibi olmaktadır. Çünkü bir aylık bir dönem kadar faizsiz kredi kullanmış olmaktadır. Yapılan işlemden en zararlı çıkan işyeridir. Zira bankaya bir komisyon ödemiştir. Özellikle düşük kar marjı ile çalışan işyerleri kartlı işlemlerden zarar etmemek için bunu fiyatlara yansıtma yoluna gitmektedirler. Kart hamilinden bu komisyonu almak ülkemizde petrol istasyonları hariç diğer işyerleri için yasaklanmış bulunmaktadır. Şayet işyerleri sözü edilen komisyonu fiyatlara yansıtırlarsa enflasyonu artırıcı yönde etkiler olabilecektir.

Kredi kartları ile harcama eğiliminin artışının aynı zamanda enflasyonist etkiler yarattığı da öne sürülmektedir. Zira, paranın dolaşım hızının artışı para miktarı artmasa bile, diğer koşullar veri iken, enflasyonu artırabilecektir. Ülkemizde politika yapıcıları hazırladıkları enflasyonla mücadele politikalarında göz önünde bulundurmaları gereken ve fakat 8-9 yıllık bir geçmişe sahip olmalarına karşın son yıllarda önemli ölçüde yaygınlaşan ve yeni olmaları nedeniyle de gözden kaçan iki konu vardır. Bunlar; 

-Repo ve ters repo işlemleriyle swap, fonvard, options gibi türev ürünlerin mevduat karakterli olarak ve asıl amaçlan dışında kullanılması durumunda enflasyonist etkilerde bulunmaları,

-Kredi kartları ve tüketici kredilerinin efektif talebi körükleyen ve kaydi para yaratarak enflasyonu artırma şeklinde olumsuz etkilere sahip olmalarıdır. 

Ödeme vasıtalarının sayısı, elli yıl önceye kıyasla artmıştır. Merkez Bankası'nın sıkı para politikasını sürdürmesi, dar (Mİ) ve geniş anlamda (M2) para arzını kısıtlaması veya kontrol altında tutması, fiyatlar genel seviyesini sınırlı ölçüde etkilemektedir. Kredi kartları tüketiciye büyük bir mal talebi cüreti kazandırmaktadır. Üstelik bu kartların yurtdışında kullanılabilenleri ülke içindeki döviz dengesine de yansımaktadır. Bu kartların üstelik banka hesabınızda para yoksa krediye dönüştürülebilenleri yaygın alım gücü zincirini sınırsız boyutta yaymaktadır. Taksitli satış kampanyaları bu talebi ayrıca genişletmektedir. Hızlı nüfus artışı ve nüfus kesiti içinde gençlerin çoğunlukta oluşu bu aracın yüksek kullanılmasına yol açmaktadır. O halde yeterli mal arzının bulunmadığı bir bilanço, aktiflerine pozitif yazarken, ekonomide fiyatları yukarı iten bir ivme kazandırmaktadır. 

Plastik kartlar ekonomide para arzı arttığında toplam talep artmakta bu da üretim imkanları yetersiz ya da üretim sistemi tam kapasitede çalışıyorsa enflasyonist eğilimler çoğalacaktır. 

Kredi kartları borçlanma imkanlarını genişletmek suretiyle toplam talebin artması sonucunu doğurur, şayet ülkedeki fiyat istikrarsızlığı "üretim yetersizliği - talep fazlalığı" yönü ağır basan ve talep enflasyonu denebilecek bir yapısal özellikte ise kredi kartlarının yaygınlaşması enflasyonu daha da yükseltici etki doğurabilir. Enflasyonun karakteri maliyet ve ithalat ağırlıklı bir yapıya sahipse bu etki zayıflamış olur. Kredi kartları tüketim kalıplarının zorlanmasını ve hatta yeni kalıpların ortaya çıkmasına yol açarak "gösteriş etkisi" ve göstermelik tüketimi" kamçılayabilir. Sosyal yapı ile değişik gelir gruplarının tüketim kalıpları ve alışkanlıkları arasındaki ilişki bu etkinin boyutlarını belirler. 

Türkiye'de fiyat istikrarsızlıklarının önemli bir nedeni üretim yetersizliği ya da aşırı talepten kaynaklanmaktan çok üretim girdi maliyetleri ile ithal mamullerin ham madde, yarı mamulleri ve yatırım mallarının fiyatlarının yüksek olması ve birçok konuda dışa bağımlılıktır. 

Kredi kartlarının yaygın kullanılması halinde ülkede fiziki para kullanımı azalacak dolayısıyla kağıt para yıpranmasının maliyeti artacak ve banknot üretiminde kullanılan kağıdın daha az ithal edilerek ülke dışına döviz çıkmamış olacaktır. 

Kredi kartı kullanımının fiyatları yükseltici etki yaptığı şeklinde bir görüş vardır. Buna karşılık kredi kartlarının çek tahsili için ödenen masrafları düşürmesi nedeniyle perakendecilerin maliyetini bile azalttığı söylenebilir. Bu konuda yapılan çalışmalardan biri Inter-Bank Research Organisation tarafından gerçekleştirilmiştir. Belirli mallarda oluşan bir sepetteki fiyatlar kredi kartı kabul eden mağazalar ile kabul etmeyenlerde kıyaslanmıştır. Perakende fiyatlarda büyük farklar bulunmasına karşılık farkların kredi kartından geldiğine dair açık bir eğilim tespit edilememiştir. Buna karşılık düşük değerli mallarda mağazaların müşteri çekmek için kredi kartı kabul etmelerine ihtiyaç yoktur ve nakit ödeyen müşterilerinden yeterli satış hacmi elde edebilirler. Diğer yandan yüksek değerli malları satan mağazalar kredi kartı kabulü ile yeni müşteri yaratabilmektedirler. Bu nedenle yüksek değerli mallarda düşük fiyat ve kredi kartı kabulü ile yeni müşteri çekilmesi arasında korelasyon bulunmaktadır. Bu konu üzerinde başka bir çalışma ABD'de Federal Reserve System tarafından 1983 yılında gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma kredi kartları ile satışların artışı arasında tutarlı bir ilişki bulamadığı gibi kredi kartlarının fiyatlar üzerindeki etkisinin % 1 'den daha az olduğunu bulmuştur.

Kredi kartı kabul edilmesi ile fiyatların yüksek olması arasında bir bağlantı mantık olarak doğru değildir. Kredi kartı kabulünün temel amacı işlem hacminin artırılmasıdır. Bugün aynı mal ve hizmeti satan kredi kartı kabul eden yer olduğu gibi kredi kartı kabul etmeyen işyerleri de bulunmaktadır. Serbest rekabet koşullan altında tüketicilerin fiyatı oldukça yüksek olan ancak kart kabul eden işyerini tercih etmelerinin imkanı bulunmamaktadır. 

Kredi kartı kullanımının enflasyon üzerindeki etkisini iki yönlü olarak düşünmek gerekmektedir. Kredi kartı hamillerine paraya sahip olmaksızın tüketim yapabilme olanağı sağlaması nedeniyle talebi artırıcı yönü bulunmaktadır. Ters taraftan bakıldığında ise, kredi kartlarının kullanılması ile piyasada nakit sirkülasyonu azalmaktadır. Bu durumda da nakit paranın azalmasının enflasyona etkisi düşünüldüğünde kredi kartlarının enflasyonu azaltıcı etkisi olduğu da söylenebilecektir.

Sonuç olarak, plastik kartların genel olarak fiyatlar genel seviyesini çok az olarak yukarıda belirtilen koşullar altında artırıcı yönde etkilediğini söyleyebiliriz. Ancak "kredi kartları enflasyonu artırır" şeklinde bir saplantıya asla kapılmamak gerekir. Kredi kartlarının olumlu yönleri yanında bu konunun sözünü dahi etmek anlamsızdır.