DIŞ TİCARET VE UZMANLAŞMA

Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi

Yukarıda yaptığımız uyanda ifade edilen durumun gerçekleşmesi, yani ABD'nin hem kola hem de bilgisayar üretiminde Türkiye'ye göre mutlak üstünlüğe sahip ol­ması durumunda uzmanlaşma ve uluslararası ticaretin Türkiye açısından yararlı olamayacağını düşünüyorsanız, bu düşünceniz doğru değildir. Uzmanlaşmanın ve uluslararası ticaretin böyle bir durumda bile neden yararlı olduğunu anlayabilmek için aşağıdaki örneği ele alalım. Türkiye 1 birim kaynak kullanarak 1 tane bilgisa­yar veya 4000 şişe kola üretebilirken, ABD 1 birim kaynak kullanarak 2 tane bilgi­sayar ve 5000 şişe kola üretebilmektedir. Bu durumda ABD hem bilgisayar, hem de kola üretiminde Türkiye'ye göre mutlak üstünlüğe sahip görünmektedir. Her iki ülkede kaynak dağılımı yeniden organize edilerek, dünya bilgisayar ve kola üreti­mini arttırmak mümkündür. Eğer ABD kola üretiminde kullandığı 2 birim kaynağı bilgisayar üretimine kaydırırsa 4 adet daha fazla bilgisayar üretirken, kola üretimi 10000 şişe azalacaktır. Öte yandan Türkiye bilgisayar üretiminde kullandığı 3 birim kaynağı kola üretimine kaydırırsa kola üretimini 12000 şişe arttırırken bilgisayar üretimini 3 adet azaltacaktır. iki ülkedeki kaynakların yeniden dağılımı sonucunda dünya bilgisayar üretimi 1 adet, kola üretimi ise 2000 şişe artmaktadır. ABD hem bilgisayar hem de kola üretiminde Türkiye'ye göre mutlak üstünlüğe sahip olmasına karşın, ABD'nin bilgisayar üretiminde, Türkiye'nin de kola üretiminde uzmanlaşması dünya üretim miktarının artacağını göstermektedir. 

Bir ülke, diğer ülkelere göre üretimini daha etkin olarak gerçekleştirdiği mallar­da karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir. Yukarıdaki örnekte ABD bilgisayar üreti­minde karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir. Bir ülke bir malın üretiminde karşılaştır­malı üstünlüğe sahipse, karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu malın üretiminde uzmanlaşmalı ve diğer malı ithal etmelidir. Burada dikkat edilecek nokta uzman­laşmanın ve uluslararası ticaretin mutlak değil karşılaştırmalı üstünlüğe bağlı ola­rak ortaya çıkmasıdır.

Yukarıda yaptığımız açıklamalar ülkelerin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip ol­dukları mal ve hizmetlerin üretiminde uzmanlaşmalarının uygun olacağını ortaya koymaktadır, işgücünün nispeten bol, sermayenin kıt bir kaynak olduğu ülkeler tekstil ve hazır giyim gibi emek yoğun endüstrilerde uzmanlaşma eğilimindedir­ler. İşçi başına daha büyük miktarda sermayeye sahip olan diğer ülkeler ise ser­maye yoğun malların üretiminde, yani yüksek teknolojili endüstrilerde uzmanlaş­ma eğilimindedirler. En iyi oldukları alanda uzmanlaşarak ve ürettikleri malları di­ğer ülkelerle (bunların en iyi oldukları alanda ürettikleri ile) değiş tokuş ederler. Böylece her iki grup da üretimlerinin değerini ve yaşam standartlarını maksimize etmektedirler. Sonuç olarak, üretimde uzmanlaşma her ulusun üretim fazlasını sat­ma ve karşılığında üretmediğini satın alma şeklinde bir ticarete girmesini gerektirmektedir. 

Artan Maliyetler ve Uzmanlaşma 

Kimi zaman uzmanlaşma tam olarak gerçekleşir. Örneğin, Türkiye ve ABD arasın­da fındık ve yonga (chip) üretimi konusunda tam uzmanlaşma söz konusudur. Türkiye herhangi bir şekilde yonga üretmemekte, ABD de ticari anlamda fındık yetiştirmemektedir. Ancak birçok üründe uzmanlaşma kısmidir. Örneğin, Türkiye'de 2002 yılında satılan otomobillerin büyük bir bölümü ithaldir. Buna karşın Türki­ye'de de otomobil üretimi ve hatta ihracatı devam etmektedir. Benzer şekilde, ABD tekstil ürünlerini büyük ölçüde ithal etmekte, ancak bu ülkede de tekstil üretimi devam etmektedir. Günümüzde tam uzmanlaşma yerine, daha çok karşımıza çıkan durum sınırlı uzmanlaşmadır.

Sınırlı uzmanlaşmanın altında yatan faktör artan maliyet (veya azalan verim) olgusunun varlığıdır. Türkiye, Almanya'nın ürettiği elektronik malzeme ile rekabet 

gücüne sahip elektronik cihaz üretebilir. Elektronik cihaz üretiminde vasıflı işgücü ve sermaye teçhizatı arzının sınırlı olması nedeniyle, Türkiye daha yüksek üretim maliyetlerine katlanmaksızın yurtiçi ihtiyaçlarını karşılayacak ölçüde elektronik ci­haz üretimini arttıramaz.