Ödemeler Bilançosu Nedir 

Ödemeler Bilançosu Kalemleri 

Dış Ödemeler Bilançosu 

Ödemeler Bilançosu (Dengesi) Nedir? 

Ödemeler dengesi, bir akım kavramıdır. Muhasebe anlamındaki bilanço gibi bir andaki mali durumu göstermez. Bir yıl içindeki ekonomik ve mali işlemlerin doğurduğu net açık veya fazlayı ortaya koyar.

-  Ödemeler bilançosu, bir ülkenin dış ekonomik ilişkilerinin çok yanlı bir göstergesidir.

-  Ekonomik yapıdaki uzun dönemli değişmeleri yansıtma bakımından özellikle dış ticaret bilançosundaki gelişmeler önem taşır.

-  Ödemeler bilançosu, ticaretin bileşimi ve ülkelere dağılımı hakkında bilgi vermez.

Ödemeler bilançosu aşağıdaki soruları cevaplar:

-  Ülke ithalatını dış dünya (ihracat) gelirleriyle karşılayabilmekte midir?

-   Kalkınma ve sanayileşmeyle birlikte dış ticaretin bünyesi nasıl değişmektedir? (İthal ikameci mi yoksa ihracata dayalı bir sanayileşme mi olacağı konusunda nasıl karar verilecektir?)

-  Dış Ticaret   oranındaki yıllık büyüme hızı nedir?

-  Ülkeye ne kadar yabancı sermaye gelmektedir? Milli sermaye ise ne oranda yurtdışına akmaktadır?

-  Turizm, dış yatırım ve yurtdışında çalışan işçilerden ne kadar gelir sağlanmaktadır. 

Ödemeler Bilançosunun aşağıdaki gibi bir sınıflandırılması yapılabilir. 

Aktifteki hesaplar döviz arzını, pasifteki hesaplar ise döviz girdisini göstermektedirler.

Ödemeler bilançosu devamlı değişen bir bilançodur. Bu sebeple Dış alem Gelir Gider Tablosu olarak adlandırıldıgı da olur. Aslında, geniş anlamda fon akım tablosuna daha çok benzer. Çünkü bazı mal ve hizmetlerin değişiminde ödeme yapılmasa bile (kliring) aynı zamanda bazı fonlar karşılıksız olsa bile (hibe) bu tabloya yazılmak zorundadır. 

Ödemeler Dengesi Bilançosu 

Bu bilanço genelde denkleşmeydi bir bilançodur. Bu denkleştirme "Net Hata ve Noksanlar" kalemi ile yapılır. Genelde sermaye hesabına, yani sermaye ithali ve sermaye ihracına sadece orta ve uzun vadeli sermaye yatırımları dahil edilir. Cari yıl içinde meydana gelen yatırımlar ve kısa vadeli krediler Sermaye hesabı dışında tutularak bunlar belirli bir anda döviz arz ve döviz talebini dengede tutmaya (denkleştirmeye) yarayan bir çeşit takas kredisi olarak kabul edilir. 

Ödemeler Bilançosunun Denkliği (Dış Denge 

Dış denge, dış ödemeler bilançosunda bir açık veya fazlanın önlenmesini ya    da    dışarıdan    sağlanan    gelirlerin    dışarıya    yapılacak    ödemelere eşitlenmesini ifade eder.  Başka bir ifade ile resmi döviz rezervlerindeki değişmenin sıfır olması durumudur. 

Ödemeler bilançosunun temel kalemleri, cari işlemler hesabı, sermaye hesabı ve resmi rezervler hesabıdır. 

Ödemeler Bilançosunun Denkleştirilmesi Nasıl Gerçekleştirilir? 

Ödemeler bilançosunun denkleştirilmesi için aktif ve pasif bakiyelerin tahsili ve ya ödenmesi gerekir. Döviz arzı, döviz talebinden az olduğu için yabancı ülkelerle ilişkinin devam etmesi zorunludur. Buna döviz açığı denmektedir.

Bu açığın kapatılması için şu yollara başvurulabilir:

1- Daha önceki dönemlerden kalan döviz rezervleri ile,

2- Altın ihracı yoluyla,

3- Alınan krediler yoluyla,

4- IMF'den özel çekme hakkı kullanmak yoluyla, 

Türkiye Ödemeler Bilançosu 

Ödemeler Bilançosunun Özellikleri Nelerdir? 

Ekonomik İşlem 

Ekonomik işlemler ele alınan ülke ile dış dünya arasında mal, hizmet ve faktör akımlarını içerir. Faktör akımı olarak sermaye, emek ve teknolojiden bahsedilir.

Uluslararası ekonomik işlemler sonucunda genellikle parasal bir ödeme vardır. İlke olarak, mal ve hizmet ihraç eden bir ülkeye döviz girer, mal ve hizmet ithal eden ülkeden ise döviz çıkar veya döviz borçlanılır.

Bununla birlikte, her ekonomik işlemden dolayı alacaklanılıp, borçlanılmaz. Veya bir ödeme gerekmez. Hibe şeklindeki yardımlar, dış ticarette takas ve kliring gibi uygulamalarda da herhangi bir parasal ödeme yapılmaz.

Ödemeler bilançosunun tanımına göre. dış dünya ile yapılan ekonomik işlemler ister parasal bir ödeme gerektirsin, isterse gerektirmesin, ödemeler bilançosuna kaydedilmelidir. 

Ülkede Yerleşik Olma 

Bundan anlaşılan, normal olarak ekonomik faaliyetini o ülkede yürüten kişiler, firmalar ve kamu kuruluşları anlaşılır. Ülkede Yerleşik olma vatandaşlıkla aynı şey değildir.

Kişi ve kuruluşlar başka bir ülkenin vatandaşı olsalar bile, ekonomik faaliyetlerini yürüttükleri ülkede yerleşmiş olarak kabul edilirler.

- Örneğin Almanya'daki Türk İşçileri Almanya'da yerleşik sayılır.

-  Bir ülkedeki turistler o ülkede Yerleşik değillerdir. Dolayısıyla turistlere yapılan satışlar ihracat gibi değerlendirilir. 

İstisnaları: 

-  Bir ülkede görevli yabancı ülke mensupları, konsoloslar, askeri ateşeler vb. oturdukları ülke değil, mensubu oldukları ülkenin yerleşmişi olarak değerlendirilir. Bu sebeple bunlara yapılan satışlarda ihracat sayılır.

- Şirketler normal olarak kuruldukları ülkede yerleşik sayılır.

Ana merkezin dışında açılan şubelerde normal olarak faaliyetini yürüttüğü ülkede yerleşik sayılır.

Türkiye'deki yerleşik yabancı firmaların yurtiçi satışları Türkiye'nin dış ticaretine girmez. Ancak ana ülkelerine yaptıkları kar transferleri ve Türkiye dışı satışları ödemeler bilançosuna girer. 

Uluslararası işlemlerin İkilik Özelliği 

Her uluslararası işlem, ilgili ülkelerden birine fiziki mal ve hizmetlerin devrini, diğerine de bunun karşılığı olan parasal kaynakları talep etme hakkını sağlar.

Ödemeler bilançosundaki "Çift Taraflı Kayıt Sistemi" nden dolayı, bir işlem bir hesabın borcuna kaydedilirken, aynı tutarla bir başka hesabın da alacağına kaydedilir. Bu şekilde kayıtlama, denkleştirmeyi sağlar.

Ödemeler bilançosunun tutar anlamındaki bu denkliği şüphesiz dış dengenin sağlanmış olduğu anlamına gelmez. 

Otonom ve Denkleştirici İşlemler 

Böyle bir sınıflandırmanın, dış açık ve dış fazlaların belirlenmesi bakımından önemli bir sınıflandırmadır.

Hatırlanacak olursa; ödemeler bilançosunda 4 hesap bulunmaktadır.

 1-Cari İşlemler Hesabı Mal ve hizmet hareketlerini gösterir.

2- Sermaye İşlemleri Hesabı Sınır ötesi sermaye işlemlerini göstermektedir.

3- Resmi Rezerv İşlemleri Hesabı  Merkez Bankası'nın piyasaya müdahale de bulunarak yaptığı döviz alım ve satımları sonucu ülkenin resmi uluslararası rezervlerdeki net değişmeyi gösterir.

4- Net Hata ve Noksanlar Hesabı Düzeltme kalemidir.