Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD) 

Uluslar arası İmar ve Kalkınma Bankası Kısa Adı; IBRD 

Banka, birçok ülkenin İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra yeniden yapılanma ve kalkınma ihtiyaçları için yeterli dövizi ticari bankalardan karşılayamayacakları düşüncesinden hareketle kurulmuştur. Bu boşluğun çok taraflı resmi bir kuruluş niteliğindeki Dünya Bankası tarafından doldurulabileceği düşünülerek banka'ya uluslarası sermaye piyasalarından borçlanıp, üyelerine ticari bankalardan daha ucuza kredi sağlama görevi verilmiştir.

Dünya Bankası'na IMF'ye üye olan ülkeler katılabilirler. IMF'den ayrılan ülkeler Dünya Bankası'ndan da çekilmek zorundadırlar. Fakat banka, toplam oyların dörtte üç çoğunluğu ile IMF'den ayrılan bir ülkeyi Banka'da bırakabilir. 

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Amaçları 

Dünya Bankası'nın amaçları ana sözleşmesinin 1. Maddesinde aşağıdaki şekilde açıklanmıştır:

1- Üye ülkelerin savaşın oluşturduğu tahriplerin düzeltilmesi de dahil olmak üzere, kalkınma, ve yeniden yapılanma çabalarına, verimli sermaye yatırımları kanalıyla yardımcı olmak, Gelişmekte olan ülkelerin kaynaklarının geliştirilmesini özendirmek,

2-  Özel yabancı yatırımlara garanti vermek, krediye katılımda bulunmak yoluyla desteklemek, özel sermayenin yetersiz olduğu durumlarda kendi kaynaklarını kullanmak suretiyle destek sağlamak,

3-  Uluslararası ticareti geliştirmek, ödemeler dengesini sağlamak için kalkınma amaçlı uluslararası yatırımları özendirmek,

4-  Diğer kanallardan sağlanan kredileri yeniden düzenlemek veya garanti ederek daha yararlı yönlerde kullanılmasını sağlamak,

5-  Savaş döneminden barış dönemine geçişte mümkün olan en uygun şartların sağlanmasına yönelik uluslararası yatırımlara yön vermek

6-   Dünya Bankası'nın bu günkü temel amacı, gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere mali imkanları yönlendirerek, Gelişmekte olan ülkelerin yaşam standartlarının yükseltilmesini sağlamaktır. 

Sermayesi ve Oy Dağılımı 

Dünya Bankası'nın sermaye yapısı ve oy dağılımı incelendiğinde, sanayileşmiş ve gelişmiş ülkelerin sermayede dolayısıyla Banka'nın yönetiminde önemli bir yer tulukları görülür. Bu yüzden açılan kredilerde bu ülkelerin ve özellikle ABD'nin büyük etkisi vardır. İlk beş ülkenin oy toplamı Neredeyse % 50 'dir.

Yönetimi IMF'ninkine benzemektedir. 

Finansman Faaliyetleri Finansman Kaynakları 

Dünya Bankası, üyelerine kredi verirken başlıca beş kaynaktan yararlanır:

1-  (İye ülkelerin banka sermayesi katılımları,

2-  Sermaye piyasalarından yapılan borçlanmalar,

3-  Daha önce açılan kredilerin geri ödenmesi,

4-  Menkul kıymet satışı,

5-  Muhtelif gelirler. Kredi Siyasetinin Esasları

Dünya Bankası Gelişmekte olan ülkelere üç tipte kredi açmaktadır. Bunlar:

1 - Tek bir yatırım projesini,

2-  Ekonominin tüm sektörlerini teşvik edici yatırımları,

3-  Yeni sanayileşen veya gelişen bir ülkenin ekonomisindeki yeniden yapılanma önlemlerini finanse etmek için verilmektedir. 

Krediler: 

1-  Proje Kredileri

2-  Program Kredileri

3-  Milli Para Kredileri'dir. 

-  Uluslararası mali piyasalardan borçlanma imkanına sahip sanayileşmiş ülkelere prensip olarak kredi verilmemektedir.

- Krediler sadece devletlere verilmekte, özel şirketlere açılan krediler için devlet garantisi istenmektedir.

-   Banka, genelde orta ve uzun vadeli kalkınma projelerini finanse etmektedir.

-  Diğer uluslararası mali kuruluşlar tarafından verilecek kredilere ilgili devletle anlaşmaya varılırsa kefil olunmakta veya garanti verilmektedir.

- Kredi açılırken, krediyle ilgili olarak aşağıdaki nitelikler araştırılır, a- Projenin karlılığı,

b- Projenin kısa dönemde kendisini finanse edip etmeyeceği,

c- Borç alan ülkenin ekonomik durumu,

d- Dış ödemeler dengesindeki gelişmeler,

e- Borç yükümlülüğünü zamanında karşılayıp karşılayamayacağı,

-  Banka daha çok özel sektörün geliştirilmesine yönelik kredi siyaseti izlediği için, kredi verilen ülkelerde kamunun imalat sanayiinde yatırım yapmasını ve bunun finansmanını ilke olarak benimsememektedir.

-   Banka isteyen ülkelere teknik yardım sağlamakta, teknik yardım heyetlerini bu ülkelere göndererek projeler konusunda araştırmalar yaptırmakladır. 

Kredi Çeşitleri ve Fon Kolaylığı 

YATIRIM KREDİLERİ 

1- Krediler gelişmekte olan ülkelere açılır. Banka gelişmiş  ülkelerin projelerini kredilendirmez.

2-  Bankanın finansmanına öncelik verdiği yatırım kredileri gelişmekte olan ülkelerde hayat standartlarını artırmaya yönelik projelerdir.

3-  Bankanın finanse ettiği projeler kapsamına, altyapı ve sanayi yatırımları, sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi,eğitim kalitesinin yükseltilmesi girer.

4-       Bankanın projeyi finanse etmesi için projenin,   ülke kalkınmasına katkıda bulunacak bir proje olması gerekir.

5-    Proje kredileri ülke hükümetine veya onun garantisi altında bir kamu kuruluşuna açılır.

6-     Özel kesim kuruluşlarının projelerine banka doğrudan kredi açmaz.

7-    Banka bir projenin tamamını finanse etmez. Genellikle % 50 -60 arasında bir miktarı finanse eder. Geriye kalanın iç kaynaklardan veya banka dışındaki kaynaklardan finanse edil­mesi gerekir. 

UYUM KREDİLERİ 

1-   Üye ülkenin uygulayacağı genel bir programı desteklemek amacıyla açılırlar. Bu ge­nel program, ülkenin tamamını veya belli bir sektörün tamamını ilgilendiren ve genellikle mevcut sistemin kökten değiştirilmesini öngören programlardır.

2-   Bu tür krediler IMF Stand- By düzenlemesine benzeyen kredi anlaşmasıyla verilir. Belirli hedefler dilimlere bölünür. Hedeflere ulaşıldıkça di­limler serbest bırakılır.

3-  Yapısal uyum kredileri ve sektörel uyum kredileri olmak üzere ikiye ayrılırlar. Yapısal uyum kredileri ülkenin tümünü ilgilendiren, sektörel uyum kredileri ise belli sektörleri ilgilendiren kredilerdir. Yapısal uyum kredilerinde, ülkedeki  ekonomik sitemin bütününe yönelik olarak düzenlemelerle ilgili olarak verilir. 

KARMA KREDİLER 

1-  Amacı  uyum kredisinin genel düzenleyiciliği ve esnek­liğinden yaralanarak hem belirli bir programı uygulamak ve hem de bazı yatırım projelerinin yapılmasını sağlamaktır. 

Dünya Bankası, çeşitli ülkeler tarafından tek tek ya da topluluk halinde oluşturulan ve yönetilmek üzere kendisine emanet edilen bazı fonların (trust funds) yönetimini de yapar. Bu fonların kredi yada hibe olarak kullandırılması ülkelerin getirdiği şartlara ve Dünya Bankası'nm kurallarına bağlıdır. Bu tip fonların en büyüğü "Küresel Çevre Kolaylığı" dır. Çevre kirlenmesinin yarattığı sorunların giderek büyümesi, Dünya Bankası'nı bu sorunla özel olarak ilgilenmeye sevketmiştir.

Kolaylığın kapsadığı dört alan vardır: 

1- Ozon tabakasının korunması ile ilgili önlemler,

2-   Enerji, tarım ve sanayii dallarında daha temiz yakıt ve teknoloji kullanımına yönelik önlemler,

3-  Dünyadaki biyolojik çeşitliliği korumaya yönelik önlemler,

4-  Uluslararası suların korunmasına yönelik önlemler.

Yukarıda sayılan konularda yapılacak yatırımlar, mevcut projelerin içinde bu konulara da yer verilmesi şartıyla kolaylıktan yararlanabilir. 

Kredilerin Kullanım Şartları 

Dünya Bankası kaynaklarının kullanılabilmesi, bir anlaşmanın Banka ile ilgili ülke yetkilileri arasında imzalanmasıyla mümkündür. Bu anlaşmalar dört şekilde olur:

1-   Kredi Anlaşması: Banka ile yatırım veya uyum kredisi anlaşması yapılmakta ise yapılacak anlaşma budur.

2-  Mektup Anlaşması: Banka ile bir proje hazırlama imkanı kullanılması sözkonusu ise yapılacak anlaşma budur.

3-  Hibe Anlaşması: Banka tarafından yönetilen emanet fonlardan hibe alınması sözkonusu ise yapılacak anlaşma budur.

4-  Proje Anlaşması ve Garanti Anlaşması: Banka yatırım kredisini üye ülkenin ayrı bir tüzel kişiliğe sahip bir kurumu kullanacaksa, o kurum Dünya Bankası'na karşı borçlu, üye ülke ise borçlu kuruluşuna garantör olur. Bu durumda banka iki anlaşma yapar, ilki proje anlaşmasıdır. İkincisi ise garanti anlaşmasıdır.

Ortak Finansman 

Ortak finansman, Banka'nın banka dışı kaynak kurum veya ülke ile birlikte bir proje veya programı kredilendirmesine denir. Böylece, proje veya programın daha yüksek tutarlı bir dış finansman ile desteklenmesi sağlanır. 

İki çeşit ortak finansman bulunmaktadır: 

Kredilerin Geri Ödemesi

Dünya Bankası kredileri, 3-5 yılı ödemesiz dönem olmak üzere 15-20 yıllıktır. Banka gelişmekle olan ülkeleri GSMH açısından üç sınıfa ayırır. 

Geri ödeme iki yolla yapılabilir. Ya eşit tutarlı ödeme   yada artan tutarlı ödeme şeklinde. 

Banka kredinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren kredinin henüz kullanılmayan kısımları için "taahhüt komisyonu" uygular. Bu oran %0,25 olarak uygulanmaktadır.

Kredinin kullanılan bölümlerine taahhüt komisyonu yerine faiz yürütülür. Dünya Bankasının kullandırdığı kredilerin faizleri, yılda iki defa (1 Ocak ve 1 Haziran) kredi maliyetlerinin gösterdiği değişime göre yeniden gözden geçirilir. Bu oran 1997 yılında yaklaşık %7 oranında idi. 

Kredi Siyasetinde Gelişmeler 

1948-1963 yılları arasında daha çok altyapı projelerine ağırlık verilmiştir.

1962 yılında eğitim projeleri de kredilendirilmeye başlanmıştır.

1963'ten sonra tarım, sanayi ve turizm gibi projeler önem kazanmıştır.

Başlangıçta petrol üretim projelerini de finanse etmiştir. 1974 petrol şokundan sonra bundan vazgeçmişi ir.

1980'li yıllarda ise eğilim ve su temini gibi projelere ayrılan kaynaklarda artış görülmüştür. Ayrıca, nüfus, beslenme, kırsal ve kentsel kalkınma projeleri programa alınmıştır.

Dünya Bankası en fazla kaynağı enerji sektörüne ayırmış durumdadır. Enerjiyi   tarım   ve   kırsal   kalkınma   projeleri   izlemektedir. Daha sonra ulaştırma,şirketlere mali yardım, proje dışı krediler, sanayi, su temini, kentsel kalkınma, küçük işletmeler, haberleşme, nüfus, sağlık, beslenme, turizm ve teknik yardım gelmektedir. 

Son yıllarda Dünya Bankası'nın kredi açtığı öncelikli sektörler ulaştırma, elektrik, diğer enerjiler ve tarımdır.