Ekonomİ PolİtİkasI Sözlüğü

R

Rant: Sahip olunan bir değerden elde edilen gelir. Popüler ifadesiyle, çalış­madan elde edilen gelir.

Rasyonel beklentiler: Sistematik olarak yanlış ya da taraflı olmayan ve ula­şılabilir tüm bilgileri kullanarak oluşturulmuş ileriye dönük beklentile­re verilen isimdir.

Reel GSMH: Enflasyondan arındırılmış GSMH. Enflasyondan arındırma işlemi GSMH zımni deflatörü yoluyla yapılır.

Reel GSYİH: Enflasyondan arındırılmış GSYİH.

Reel faiz: Elde edilen faizin enflasyondan arındırılarak ifade edilmiş şekli. R = (l+r)/(l+p) formülünde, R reel faiz oranını, r nominal faiz oranını ve p enflasyon oranını göstermektedir.

Refinansman: Borcun başka koşullar taşıyan bir başka borçla değiştirilmesi işlemi. Bu uygulama daha çok faiz ya da alacaklı değişmelerine yol açan bir borç koşulu değişimi biçiminde karşımıza çıkar.

Rekabet Kurumu: Piyasalarda fiili anlaşmalar sonucu doğabilecek tekelleş­me ve kartelleşmeleri önlemek, piyasaların rekabete uygun olarak çalışa­bilmelerini sağlamak üzere kurulmuş bulunan ve başkan dahil 11 kişiden kuruluyla karar alan organ.

Repo: Bir menkul kıymetin ilerideki bir tarihte geri alınması vaadiyle sa­tılması.

Resesyon: Belirli süreyle genel ekonomik faaliyetlerdeki gerileme.

Revalüasyon: Bir ülkenin ulusal parasının yabancı ülkelerin ulusal para­larına karşı olan değişim değerinin (parite) idari bir kararla yükseltil­mesi işlemi.

Rezerv para: Merkez Bankası'nın ulusal para cinsinden olan likit yükümlü­lükleri. Rezerv para = emisyon + bankaların zorunlu ve zorunlu olmayan mevduatları + banka dışı kesimin mevduatları.

Rezerv para çarpanı: Rezerv paranın yaratabileceği toplam para arzı. k = M/RP formülünde k rezerv para çarpanını, M para arzını ve RP rezerv para miktarını göstermektedir.

Risk primi: Alman risk karşılığında talep edilen normal getirin in üzerin­deki prim. 

S 

Sabit döviz kuru rejimi: Bir ülkenin ulusal parasını başka ülkelerin ulusal paralarına karşı belirli bir pariteyle sabitlemesi, arz ve talep değişiklikleri­ne karşı bu sabitliği bozmaması hali. Bkz. Kur rejimleri.

Sabit faiz: Bir borcun faizinin borcun vadesi süresince değişmemesi hali.

Samurai tahvil piyasası: Japonya'da Japon Yeni üzerinden Japon olmayan ekonomik birimlerce ihraç edilen borç senetlerinin alım satımının yapıl­dığı piyasa. Bu piyasada tahvil ihraç edenin belli bir düzeyde kredi değer­liliği olmasını şarttır.

Satın alma gücü parkesi: Farklı ülkelerdeki mal ve hizmet fiyatlarının fark­lı olması nedeniyle ülkelerin gelirlerinin satın alma gücünü tespit etmeye yönelik yapılan düzeltme.

Say kanunu: "Her arz kendi talebini yaratır" biçiminde özetlenebilecek olan klasik ekonomi yasası. Bu yasanın büyük ölçüde Takas (barter) eko­nomisinde geçerli olduğu, parasallasmanın geliştiği günümüz ekonomi­lerinde geçerli olmadığı dikkate alınmalıdır.

SDR (special drawing rights): Bkz. Özel çekme haklan.

Sendikasyon kredisi: Birden fazla mali kuruluşun bir araya gelerek belli bir ekonomik birime ortaklaşa aynı kredi şartlarında kredi vermesi.

Senyoraj: Kâğıt ve madeni para basım giderleriyle piyasadaki değişim değeri arasındaki fark nedeniyle devletin elde ettiği kazanç. Bkz. Hükümranlık hakkı.

Serbest mevduat: Bankaların Merkez Bankası'ndaki serbestçe kullanabile­cekleri hiçbir kısıtlamaya tabi olmayan mevduatları.

Sermaye hareketleri dengesi: Ödemeler dengesindeki yurtiçinde yerleşik ekonomik birimlerle yurt dışında yerleşik ekonomik birimler arasında­ki borç alıp verme işlemlerini ve sabit sermaye yatırımlarını içeren den­gedir.

Sermaye piyasası: Hisse senedi ve uzun vadeli borç senetlerinin ihraç edil­diği ve alım satım işlemi gördüğü piyasa.

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK): İlk kez halka arzlara izin veren, menkul kıymet borsalarındaki işlem kurumların denetiminden sorumlu ve ser­maye piyasalarını düzenlemeye yetkili bağımsız bir kurum.

Sermaye yeterliliği: Bankaların bilanço büyüklüklerine ve aldıkları riskler­le uyumlu sermaye bulundurması gerekliliği.

Son ödeme mercii: Ekonomide likidite ihtiyacı ortaya çıktığında, son şans olarak likidite temin edilebilecek kurum, merkez bankası.

Sosyal güvenlik kuruluşları: Çalışanlardan toplanan paralarla emeklilere maaş veren emekli ve çalışan üyelerine sağlık hizmeti sunan devlet tara­fından yönetilen ve yönlendirilen kuruluşlar. Türkiye'de üç sosyal güven­lik kuruluşu vardır: Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu ve Bağ-Kur.

Sosyalist ekonomik yaklaşım: Sermaye malları mülkiyetinin devlet elinde olmasını savunan yaklaşım.

SPK: Bkz. Sermaye Piyasast Kurumu.

SRF (Suplemental Reserve Facility): IMF'nin çok kısa süre içinde döviz re­zervlerinde dramatik düşüşler yaşayan ülkelere sunduğu bir kolaylık. SRF miktarı bir ülke kotasının birkaç katı olabilir.

Stand-by düzenlemesi: IMF'nin ihtiyaç içine düşen üye ülkelere destek ver­mek üzere yaptığı başlıca düzenleme. 18 aya kadar olan stand-by düzen­lemesinde üye ülke kotasının % 100'ü kadar, 3 yıla kadar olan stand-by düzenlemesinde (süresi uzatılmış fon kolaylığı) üye ülkeye kotasının % 300'ü kadar parasal destek sağlanabilir. IMF son yıllarda bu sınırları istis­nai olmakla beraber aşabilmektedir.

Stok değişken: Belli bir süre ile kısıtlı olmayan belli bir noktada birikimli

değer, örneğin, para arzı bir stok değişkendir. Stopaj: Bir ödemede kaynakta yapılan kesinti. Örneğin, ücretler üzerinden alınan verginin işverence kesintiye tabi tutulmasına stopaj denir.

Sürekli borçlanma yöntemi: Bu yöntemde hazine belirli miktar ve vadele­ri içeren devlet iç borçlanma senetlerini devamlı satışa sunar. Bu senet­ler sabit ya da borçlanma ihalelerinde belirlenen faiz ortalamalarına bağ­lı olarak faiz taşıyabilirler.